آشنایی با انواع بیماری های بیضه
بیضه‌ها غدد جنسی هستند که وظیفه ساخت اسپرم‌ها (سلول‌های جنسی مردانه) و هورمون‌های جنسی (تستوسترون) را برعهده دارند.
بیضه‌ها در دوران جنینی درون حفره شکم تشکیل می‌شوند. بیضه‌ها برای فعالیت مناسب و ساخت اسپرم‌هایی با توانایی باروری مناسب نیاز به فعالیت در دمایی پایین‌تر از دمای نواحی مرکزی بدن دارند. به همین علت کمی پیش از تولد در خارج از بدن و درون کیسه‌ای از جنس پوست به نام اسکروتوم قرار می‌گیرند.
رشد و تکامل بیضه‌ها پس از تولد ادامه می‌یابد. اندازه طبیعی بیضه‌ها در یک مرد بالغ، به‌طور متوسط 4 * 2 * 3 سانتی‌متر است.
بیماری‌های گوناگونی می‌توانند بیضه‌ها را درگیر کنند. اغلب این بیماری‌ها خفیف و قابل درمان هستند اما ممکن است باروری فرد را تحت تاثیر قرار دهند و در مواردی می‌توانند تهدید کننده حیات شخص نیز باشند. بهتر است در صورت احساس درد، تغییر شکل و یا توده در بیضه‌ها در اسرع وقت توسط پزشک متخصص اورولوژی ویزیت شوید. در این مطلب نگاهی اجمالی به تعدادی از بیماری‌های شایعی که بیضه‌های را تهدید می‌کنند، می‌اندازیم.
سرطان بیضه
بدخیمی‌های بیضه، شایع‌ترین سرطان در مردان در سنین 18 تا 35 سال هستند. این دسته از بدخیمی‌ها خطرناک‌ترین بیماری است که بیضه‌ها را درگیر می‌کند. بدخیمی‌های بیضه نیز مانند سایر بدخیمی‌ها در اثر رشد خارج از کنترل سلول‌های مختلف غده بیضه بوجود می‌آیند. در بیشتر موارد تنها یک بیضه درگیر می‌شود. سرطان‌های بیضه در اغلب موارد در صورت تشخیص زودهنگام قابل درمان هستند. بهتر است هر ماه بیضه‌ها توسط خود شخص از نظر وجود توده و سفتی بررسی شود.
علایم و نشانه های سرطان بیضه
شایع‌ترین علامت سرطان بیضه، احساس توده سفت و بدون درد در بیضه است. اما ممکن است فرد مبتلا علایم دیگری را نیز تجربه کند:
- درد در بیضه
- احساس سنگینی در بیضه
- درد قسمت تحتانی شکم
- تورم پاها
- کمردرد
- سرفه
- استخوان درد
- تورم و بزرگ‌شدگی سینه‌ها
ریسک فاکتور های سرطان بیضه
در صورت وجود برخی از ریسک فاکتورها و شرایط، احتمال ابتلای فرد به بدخیمی‌های بیضه افزایش می‌یابد:
- سابقه فامیلی
- سابقه بدخیمی بیضه در گذشته
- سابقه بیضه نزول نکرده
التهاب اپی‌دیدیم (اپیدیدیمایتیس)
اپی‌دیدیم لوله‌ای است که در پشت بیضه‌ها قرار دارد. اپی‌دیدیم علاوه بر اینکه بیضه‌ها را به مجرای خارج کننده اسپرم‌ها، یعنی وازدفران متصل می‌کند، وظیفه نگه‌داری و ذخیره اسپرم‌های تولید شده در بیضه را نیز بر عهده دارد. التهاب اپی‌دیدیم در صورت ابتلای فرد به بیماری‌های مقاربتی یا عفونت‌ها و التهاب‌های سیستم ادراری رخ دهد. گاهی علت خاصی برای این بیماری پیدا نمی‌شود.
علایم و نشانه های التهاب اپی‌دیدیم (اپیدیدیمایتیس)
- درد در ناحیه اسکروتوم (کیسه بیضه)
- التهاب و بزرگ شدگی اسکروتوم
- تب
- تجمع چرک (در موارد شدید)
درمان و عوارض احتمالی التهاب اپی‌دیدیم (اپیدیدیمایتیس)
درمان این بیماری با مصرف آنتی‌بیوتیک‌ها و داروهای ضد التهاب انجام می‌شود. پزشک ممکن است، درمان‌های حمایتی مانند استفاده از یخ و محافظ اسکروتوم را برای کاهش التهاب و بزرگی کیسه بیضه پیشنهاد دهد. در صورت عدم درمان، ممکن است التهاب به ایجاد اسکار منجر شود، اسکار ایجاد شده با مسدود کردن مسیر عبور اسپرم‌ها ممکن باعث ایجاد مشکلاتی مانند نازایی در فرد شود.
هایپوگنادیسم
بیضه‌ها وظیفه ترشح هورمون جنسی تستوسترون را برعهده دارند. تستوسترون باعث ایجاد بسیاری از صفات و ویژگی‌های مردانه می‌شود:
- توزیع چربی
- توده و قدرت عضلانی
- تولید اسپرم
- توده استخوانی
- میل جنسی
- موی بدن و صورت
هایپوگنادیسم به این معنی است که بیضه‌ها به میزان کافی تستوسترون ترشح نمی‌کنند. به طور کلی دو نوع هایپوگنادیسم وجود دارد:
هایپوگنادیسم اولیه، که به علت اشکال و ضایعه در خود بیضه‌ها ایجاد می‌شود.
هایپوگنادیسم ثانویه، که به علت اشکال و ضایعه در غدد کنترل کننده ترشح تستوسترون در مغز ایجاد می‌شود.
علایم و نشانه های هایپوگنادیسم
در صورتی که هایپوگنادیسم در پیش از تولد ایجاد شود، فرد به بلوغ نمی‌رسد و علایم نشانه‌های بلوغ مانند: رویش مو صورت، زیر بغل و ناحیه شرمگاهی و بم شدن صدا در فرد مبتلا پدیدار نمی‌شود.
در صورتی که هایپوگنادیسم پس از بلوغ اتفاق بیفتد، علایم و نشانه‌های گوناگونی را موجب می‌شود:
- کاهش میل جنسی
- کاهش انرژی و خستگی
- مشکل در نعوظ
- افسردگی
- کاهش سرعت رشد موهای صورت و بدن
- کاهش قوام و سایز بیضه‌ها
- کاهش توده عضلانی و افزایش بافت چربی
- افزایش سایز سینه
علل هایپوگنادیسم
از علل شایع هایپوگنادیسم اولیه می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- سندروم کلاین فلتر، مبتلایان به این بیماری دارای یک کروموزوم x اضافه هستند. این شرایط ژنتیکی بر تکامل بیضه‌ها و تولید هورمون در آن‌ها تاثیر می‌گذارد.
- بیضه نزول نکرده، این شرایط که کریپتورکیدیسم نیز نامیده می‌شود، در صورت عدم درمان می‌تواند باعث ایجاد اشکال ساختاری در بیضه‌ها شود و تولید تستوسترون را تحت تاثیر قرار دهد.
- اوریون، این بیماری ویروسی باعث تورم و درد در بیضه‌ها می‌شود و ممکن است به ساختار بیضه آسیب وارد کند.
- درمان سرطان، شیمی‌درمانی و رادیوتراپی می‌توانند علاوه بر تحت تاثیر قرار دادن بیضه‌ها از نظر تولید اسپرم، تولید تستوسترون را نیز کاهش دهند.
- آسیب و تروما
- بیماری‌های مزمن کلیوی یا کبدی
از علل هایپوگنادیسم ثانویه می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- مشکلات غده هیپوفیز، تروما و بدخیمی‌ها می‌توانند غده هیپوفیز را تحت تاثیر قرار دهند.
- سندروم کالمن، در این بیماری ژنتیکی، هیپوتالاموس فرمان تولید تستوسترون را به بیضه‌ها ارسال نمی‌کند.
- داروها، از داروهایی که باعث این شرایط می‌شوند می‌توان به استروئیدهای آنابولیک اشاره کرد.
- بیماری‌های تهدید کننده حیات، بیماری‌ها و شرایطی مانند حمله قلبی و آسیب جدی به سر می‌تواند تولید تستوسترون را تحت تاثیر قرار دهد.
- بیماری‌های التهابی، سارکوئیدوز و بیماری‌های التهابی دیگری مانند: سل و هیستوسایتوزیس، می‌توانند با درگیر کردن هیپوفیز و هیپوتالاموس باعث هایپوگنادیسم ثانویه شوند.
- مننژیت، در صورتی که پرده‌های مغز دچار التهاب و عفونت شوند فرد مبتلا به مننژیت است. این بیماری نیز می‌تواند بر هیپوتالاموس و هیپوفیز اثر بگذارد
- چاقی، مردانی که اضافه وزن دارند، درای سطوح پایین‌تری از تستوسترون هستند.
تشخیص و درمان هایپوگنادیسم
بهترین راه تشخیص هایپوگنادیسم، بررسی سطح خونی تستوسترون است. این آزمایش در صبح انجام شده و قبل از آغاز درمان آزمایش دوباره جهت تایید هایپوگنادیسم نیاز است. درمان این عارضه با جایگزین کردن دارویی تستوسترون انجام می‌شود.
تورشن (پیچ خوردگی) بیضه
در ادامه مطلب بیماری های بیضه این بیماری یک اورژانس اورولوژی است و نیاز به درمان در سریع‌ترین زمان ممکن دارد. تورشن بیضه‌ها در اثر پیچ‌خوردگی طناب اسپرماتیک که حاوی عروق و اعصاب تغذیه کننده بیضه‌ها است اتفاق می‌افتد. علایم شامل درد شدید و ناگهانی در بیضه‌ها به همراه تورم و قرمزی و گاهی تهوع و استفراغ است. تورشن بیضه در هر سنی می‌تواند اتفاق بیفتد اما در سنین 20 تا 30 سال شایع‌تر است. این بیماری گاهی به دنبال ورزش و فعالیت ایجاد می‌شود. درمان این عارضه با جراحی است.
مطلب مرتبط : پیچ خوردگی بیضه
واریکوسل چیست
واریکوسل، تورم عروق خونی اسکروتوم است. این بیماری شایع‌ترین علت نازایی و کاهش کیفیت اسپرم است اما تمام انواع آن تولید اسپرم را تحت تاثیر قرار نمی‌دهند. واریکوسل ممکن است تکامل بیضه‌ها را نیز با مشکل همراه کند. تشخیص آن راحت است و در بسیاری از موارد ممکن است درمانی نیاز نباشد.
علایم و نشانه های واریکوسل
در بسیاری از موارد علایمی بروز پیدا نمی‌کند. ممکن است باعث احساس ناراحتی در بیضه‌ها که با ایستادن و فعالیت تشدید شده و با دراز کشیدن بهتر می‌شود، شود. با گذشت زمان ممکن است رگ‌های درگیر بزرگ شده و به شکل خاصی که با نام کیسه پر از کرم شناخته می‌شود، عموما در سمت بیضه چپ مشاهده شود.
عوارض و درمان واریکوسل
ابتلا به واریکوسل در بسیاری از موارد باعث ایجاد عارضه خاصی نمی‌شود. اما ممکن است فرد در اثر واریکوسل دچار مشکلات باروری و آتروفی (کوچک شدن بیضه‌ها) شود. در بسیاری از موارد درمان نیاز نیست. اما در صورت تشخیص پزشک ممکن است نیاز به جراحی باشد.
مطلب مرتبط : هیدروسل چیست
کیست بیضه (اسپرماتوسل)
اسپرماتوسل یا کیست بیضه، کیست پر از مایع است که در اپی‌دیدیم تشکیل می‌شود. علت این کیست به طور دقیق مشخص نیست اما عموما پس از ایجاد انسداد در یکی از لوله‌ها بوجود می‌آیند. اسپرماتوسل‌ها در بسیاری از موارد نیاز به درمان خاصی ندارند و عارضه جدی ایجاد نمی‌کنند. در صورت بزرگی و افزایش سایز ممکن است جراحی نیاز باشد.
علایم و نشانه های کیست بیضه (اسپرماتوسل)
اسپرماتوسل در بسیاری از موارد علایم خاصی ایجاد نمی‌کند. در صورت افزایش سایز ممکن است بیمار علایم زیر را تجربه کند:
- درد و ناراحتی در سمت درگیر
- احساس سنگینی در بیضه
- احساس توده و پری در قسمت فوقانی و پشت بیضه‌ها
عوارض و درمان کیست بیضه (اسپرماتوسل)
در بسیاری از موارد بی‌خطر است و درمانی نیاز نیست. در صورت افزایش سایز به علت احتمال آسیب به ساختارهای اطراف مانند: اپی‌دیدیم و وازدفران، ممکن است قدرت باروری فرد را تحت تاثیر قرار دهد. در این موارد انجام جراحی نیاز است.
امیدواریم از این مطلب که در سایت دکتر حجت سلیمی متخصص اورولوژی منتشر شده است اطلاعات کافی را به دست آورده باشید. اگر درخصوص مطلب بیماری های بیضه سوالی دارید، در قسمت دیدگاه ها برای بنویسید و سوال خود را بپرسید. دکتر حجت سلیمی در کمترین زمان ممکن شخصا به آن پاسخ می‌دهد.
