آشنایی با سنگ های کلیه
سنگهای کلیه، تودههای سخت کریستالی هستند، که در بسیاری از موارد در کلیهها شکل میگیرند. اما احتمال تشکیل آنها در تمام طول سیستم ادراری وجود دارد. سنگهای کلیه باعث ایجاد درد بسیار شدیدی شده و در مواردی میتوانند باعث عوارض جدی شوند. علت ایجاد سنگهای کلیوی با توجه به نوع سنگ متفاوت است.
انواع سنگهای کلیه شامل موارد زیر است:
- سنگهای کلسیمی: این دسته از سنگها شایعترین نوع سنگهای کلیوی هستند. جنس این سنگها بیشتر از کلسیم اگزالات است. کاهش مصرف غذاهایی که اگزالات فراوانی دارند، مانند: چیپس، شکلات، مغزها و اسفناج نقش مهمی در کاهش ریسک ابتلا به این سنگها دارد. باوجود اینکه جنس این سنگها از کلسیم است، اما میزان مناسب کلسیم، نقش محافظتی در مقابل تشکیل سنگهای کلسیمی دارد.
- سنگهای اوریک اسیدی: این نوع از سنگهای کلیوی در مردان شیوع بیشتری دارد. افراد مبتلا به بیماری نقرس، یا افرادی که در حال شیمی درمانی هستند، از ریسک بالاتری برای ابتلا به این نوع از سنگهای کلیوی برخوردارند. سنگهای اوریک اسیدی در شرایطی که ادرار بیش از اندازه اسیدی باشد، بوجود میآیند. مصرف زیاد پروتئینهای حیوانی، با افزایش سطح اسیدی ادرار، احتمال ایجاد این دسته از سنگها را افزایش میدهد.
- سنگهای استروویتی: این دسته از سنگها در زنان و در افراد مبتلا به عفونتهای سیستم ادراری شیوع بیشتری دارد. این سنگها میتوانند سایز بزرگی پیدا کرده و باعث انسداد مسیر خروج ادرار شوند. درمان عفونت زمینهای، میتواند در پیشگیری از ابتلا به این نوع سنگها موثر باشد.
- سنگهای سیستینی: این دسته از سنگها بسیار نادر هستند. این نوع از سنگها در مبتلایان به بیماری ژنتیکی، تحت عنوان سیستینوریا دیده میشود.
سنگ های ادراری از اتصال مواد معدنی، اسیدها و نمکها در داخل سیستم ادراری به وجود می آید. این سنگ ها در کلیه ، حالب و مثانه قرار دارند و می توانند گاهی اوقات موجب انسداد دستگاه ادراری شده درد و فشار زیادی در هنگام ادرار ایجاد کنند .
عمده ترین دلایل ایجاد سنگ کلیه عبارتند از : رژیم غذایی ، کم آبی بدن ، عوامل ژنتیکی: اگر کسی در خانواده تان مشکل سنگ کلیه داشته باشد، احتمال اینکه شما هم دچار سنگ کلیه شوید، افزایش می یابد ، چاقی ، برخی از داروها ، کمبود مواد معدنی و مواد مغذی ، عفونت ها ، بی تحرکی ، اختلالات تیروئید
سنگ های ادراری گاهی در حالب گیر افتاده و باعث انسداد مسیر خروجی ادرار می شود. این سنگ ها دردهای تیز و دوره ای را به وجود می آورد که در اکثر موارد , سنگ های کوچک حالب خود به خود دفع می شوند ولی اگر سنگ ها بزرگ تر باشند می توان از طریق این روش سنگ شکنی و بدون برشی روی شکم , آن را خارج کرد.
سنگهای کلیه، به ندرت قبل از اینکه شروع به ایجاد درد کنند تشخیص داده می شوند. این درد، معمولا آن قدر شدید است که مار را به اتاق اورژانس فرستاده و در آنجا تست های زیادی می تواند وجود سنگ را معلوم کند. این تست ها ممکن است CT Scan، اشعه ایکس، سونوگرافی(ultrasound) و آنالیز ادراری باشد. تست های خونی می تواند وجود سطح بالای مواد معدنی در خون که عامل ایجاد سنگهای کلیه است را معلوم کند.
اقدامات قبل از عمل
- باید از یک روز قبل از عمل جراحی در بیمارستان بستری شوید تا آمادگی های لازم ( آزمایش خون, نوار قلب ,عکس ریه و …) برای شما انجام شود .
- در صورت ابتلا و زمینه بیماری و مصرف داروهای خاص و سابقه عمل های جراحی قبلی حتما آنها را اطلاع دهید و آزمایشات و مدارک پزشکی مربوطه را نشان دهید
- از ساعت ۱۲ شب قبل از عمل ناشتا باشید
- موهای بدن خود را از از بالای ناف تا روی رانها بتراشید وجود مو میتواند باعث عفونت بعد از عمل شود
- به علت بی حسی نخاعی شما کوچکترین احساس درد و ناراحتی حین عمل نخواهید داشت.
- صبح قبل از عمل همه وسایل فلزی، دندانهای مصنوعی و لباسهای زیر خود را قبل از رفتن اتاق عمل خارج کرده لباس مخصوص اتاق عمل را بپوشید
مراقبت های بعد از عمل جراحی در بیمارستان
- شما لازم است حداقل ۲۴ ساعت در بیمارستان بستری شوید و طی این مدت سرم و آنتی بیوتیک تزریقی بگیرید.
- در صورتی که عمل شما با بی حسی نخاعی انجام شده باشد بعد از وارد شده به بخش به مدت ۶ ساعت سر تخت صاف باشد تا از سردرد شما پیشگیری شود و طی این مدت (۶ ساعت اولیه بعد از عمل ) چیزی نخورید
- به محض اجازه خارج شدن از تخت ، راه بروید . با قدم زدن، روند بهبودی بیماری تسریع می شود و از لخته شدن خون در عروق پاها جلوگیری می شود.
- هنگام خوابیدن و راه رفتن کیسه ادرار باید پایین تر از تنه باشد، مواظب باشید کشیده نشود و به محض اینکه دو سوم کیسه پر شد، می بایست تخلیه گردد.
- مصرف مایعات حداقل ۸ لیوان در روز برای دفع سنگ های شکسته شده و کاهش سوزش بدنبال سوند گذاری بسیار موثر
- است
- ممکن است تا چند روز دفع ادرار خون آلود داشته باشید. انگران نباشید این مسئله مربوط به درمان شماست و با خوردن مایعات زیاد برطرف می شود
- جهت اطمینان از قرار داشتن استنت حالب (دابل جی ) شما در صورت تعبیه آن بعد از عمل رادیوگرافی از شکم و لگن انجام میشود
مراقبت های بعد از جراحی در منزل
- داروهای تجویز شده را در ساعت مشخص و تا انتها مصرف کنید. برای شما آنتی بیوتیک و مسکن خوراکی تجویز می شود.
- مایعات حداقل ۸ لیوان در روز مصرف کنید این کار باعث رقیق شدن ادرار و دفع خرده سنگها و پیشگیری از ایجاد سنگهای جدید میشود
- جهت کمک به دفع خرده سنگ ها و پیشگیری از رکود ادرار که موجب ایجاد سنگ ادراری میشود , ورزش کنید: در صورت داشتن لوله حالب ورزشها سبک در حد پیاده روی و در صورت نداشتن لوله حالب پر تحرک چون کوهنوردی و اسب سواری باشد
- در یک ظرف مخصوص ادرار کنید تا بتوانید خرده سنگ هارا جمع آوری کرده و جهت آزمایش ببرید و بر اساس نتیجه آزمایش رژیم غذایی شما مشخص میشود .
- ممکن است تا چند روز ادرارتان خونی باشد که طبیعی است اما اگر با مصرف مایعات فراوان بهبود نیافت و طولانی شد مجددا مراجعه فرمایید
- ممکن است پس از عمل دبل جی داشته باشید استنت دبل جی در درمان سنگهای جالب و سنگهای درشت کلیه به منظور اطمینان از عملکرد کلیه استفاده میشود گرچه استفاده از آن بیخطر است اما عوارضی مثل درد، علایم تحریکی، ادرار خونی، و عفونت بایستی گزارش شود
- محدودیتی از نظر رابطه جنسی ، استحمام و برگشت به کار ندارید
ریسک فاکتورهای ابتلا به سنگ های کلیه
مهمترین ریسک فاکتور تشکیل سنگهای کلیوی، دفع ادرار کمتر از یک لیتر در روز است.
احتمال ابتلا به سنگهای کلیوی در سنین ۲۰ تا ۵۰ سال بیشتر است. این احتمال در مردان، افراد سفیدپوست و افرادی که سابقه خانوادگی سنگهای کلیوی را دارند بیشتر است.
سایر مواردی که خطر ابتلا به سنگهای کلیه را افزایش میدهند، شامل موارد زیر است:
- عدم مصرف کافی مایعات
- چاقی و اضافه وزن
- رژیم پر از نمک، شکر و پروتئین
- ابتلا به هایپرپاراتیروئیدی (پرکاری غده پاراتیروئید)
- جراحی بایپس معده
- بیماریهای التهابی روده، مانند: کرون و کولیت اولسراتیو که باعث اختلال در جذب کلسیم از رودهها میشوند.
- مصرف برخی داروها، مانند: تریامترون، داروهای موثر در درمان صرع و ضد اسیدهای با پایه کلسیم
علایم و نشانه های ابتلا به سنگ های کلیه
سنگهای کلیوی باعث ایجاد درد شدیدی تحت عنوان کولیک کلیوی میشوند. این درد در ناحیه پهلوها، پشت و قسمت تحتانی شکم، احساس میشود. این درد در آقایان به کشاله ران نیز کشیده میشود. درد ناشی از سنگهای کلیوی، میتواند تا زمانی که این سنگها، وارد میزنای نشدهاند، آغاز نشود.
سایر علایم ناشی از سنگهای کلیه شامل موارد زیر است:
- هماچوری (خون در ادرار)
- استفراغ
- تهوع
- ادرار بدبو
- لرز
- تب
- افزایش دفعات دفع ادرار
در صورت کوچک بودن سنگ، ممکن است دفع آنها، باعث ایجاد هیچگونه علامتی نشود.
عبور سنگهای کلیوی از میزنای، میتواند باعث اسپاسم و آسیب سطح داخلی میزنای شود. به همین دلیل علائمی مانند: ظهور خون در ادرار و درد کولیکی ایجاد میشود. گاهی سنگها باعث انسداد مسیر خروج ادرار میشوند. این شرایط ممکن است باعث پیلونفریت (عفونت کلیه) و آسیب به کلیه شود.
مطلب مرتبط برای شما : سرطان کلیه و علائم آن چیست
تشخیص و درمان سنگ های کلیه چگونه است؟
سنگهای کلیه با بررسی علایم بیمار و روشهای تصویربرداری مانند: سونوگرافی و سیتی اسکن تشخیص داده میشوند.
برنامه درمانی سنگهای کلیه، بر اساس نوع سنگ، اندازه و سایر شرایط بیمار طرح ریزی شده و شامل موارد زیر است:
- داروها: علاوه بر مسکنها برای کاهش درد و آنتیبیوتیکها برای درمان عفونتهای احتمالی، برخی داروها در درمان و کاهش ریسک ابتلا به سنگهای کلیوی نقش دارند.
- سنگشکنی: در سنگشکنی از امواج خارجی برای شکستن سنگهای بزرگ، به منطور دفع راحتتر آنها استفاده میشود. این روش ممکن است آزاردهنده بوده و باعث خونریزی در کلیهها و اندامهای اطراف شود.
- پرکوتانئوس نفرولیتوتومی: در این روش، جراح با ایجاد برش کوچک در پشت بیمار، اقدام به حذف سنگ میکند. این جراحی در شرایطی مانند: سنگ بسیار بزرگ انجام میشود.
- اورتروسکوپی: در شرایطی که سنگ از کلیهها گذشته و در میزراه و مثانه باعث انسداد شود از این روش استفاده میشود.
پیشگیری از سنگ های کلیه چگونه است؟
با رعایت موارد زیر احتمال ابتلا به سنگهای کلیه کاهش مییابد:
- مصرف آب کافی ( دو و نیم لیتر در روز)
- کاهش مصرف غذاهای پرنمک، پراگزالات، پرپروتئین و پرشکر
- مصرف داروها برای کاهش احتمال تشکیل سنگهای اوریک اسیدی و کلسیمی
- مصرف میزان مناسب کلسیم در رژیم غذایی روزانه
امیدواریم از این مطلب که در سایت دکتر حجت سلیمی متخصص اورولوژی منتشر شده است اطلاعات کافی را به دست آورده باشید. اگر درخصوص مطلب آشنایی با سنگ کلیه سوالی دارید، در قسمت دیدگاه ها برای بنویسید و سوال خود را بپرسید. دکتر حجت سلیمی در کمترین زمان ممکن شخصا به آن پاسخ میدهد.
