واریکوسل چیست ؟ + آشنایی با روش های تشخیص و درمان

واریکوسل چیست؟

واریکوسل هنگامی بوجود می‌آید که عروق درون اسکروتوم (کیسه بیضه)، که شبکه پامپینی‌فرم را شکل می‌دهند، بزرگ و برجسته می‌شوند. این عروق برجسته به عروق واریسی در پاها شباهت دارند.

ده تا پانزده مرد از هر صد مرد، به واریکوسل مبتلا هستند. واریکوسل در بیضه چپ شایع‌تر است، این مسئله از تفاوت آناتومیکی میان دو بیضه نشئت می‌گیرد. در موارد اندکی، ممکن است هر دو بیضه، باهم درگیر این شرایط باشند.

واریکوسل در سنین بلوغ ایجاد شده و در طول زمان ممکن است بزرگ‌تر و برجسته‌تر شوند. در بسیاری از موارد، ابتلا به واریکوسل باعث ایجاد عارضه و مشکل خاصی نمی‌شود. در موارد اندکی، احتمال ایجاد مشکل در باروری، درد، آتروفی و کوچک شدن یک بیضه، به‌دنبال ابتلا به واریکوسل وجود دارد. در این موارد اغلب درمان جراحی پیشنهاد می‌شود.

در ادامه این مطلب روش‌های تشخیص، درمان و طبقه‌بندی انواع واریکوسل، به‌طور اجمالی بررسی می‌شوند.

واریکوسل (Varicocele) اتساع و پیچ خوردگی غیرطبیعی شبکه وریدی بالای بیضه هاست. شیوع آن زیر ۱۰ سال نادر است، ولی در بالغین جوان ۱۵٪ و در مردان نابارور ۲۰ تا ۴۰٪ است. در کسانی که با ناباروری ثانویه مراجعه می نمایند یعنی قبلا بچه دار شده اند، شیوع آن به ۷۰٪ می رسد. علت این پدیده طولانی تر بودن ورید تخلیه کننده خون بیضه چپ به ورید کلیوی و همچنین زاویه عمودی تر آن نسبت به سمت راست می باشد. علائم واریکوسل: اغلب نشانه و علامتی ندارد اما اگر علامتی ظاهر شود، این علائم می تواند شامل :

رگ های بزرگ شده و پیچ خورده در کیسه بیضه ا ورم و برآمدگی هایی درون کیسه بیضه که البته دردناک نیستند. ! درد در ناحیه کیسه بیضه که ممکن است با نشستن، پاشد و سایر کشش های فیزیکی افزایش یافته، در روز شدیدتر شود و زمانی که به پشت دراز می کشید بهتر شود.

دلایل بروز واریکوسل

زمانی رخ می دهد که دریچه های درون وریدها در امتداد طناب اسپرمی، کارایی خود را از دست داده اند. این مشکل باعث برگشتن خون و در نتیجه ورم و پهن شدن رگ ها می شود. واریکوسل عموما به آرامی پیشرفت کرده اغلب در سنین بلوغ شکل می گیرد، در مردان ۱۵ تا ۲۵ معمول تر است و عموما در سمت چپ کیسه بیضه دیده می شود. هرچند که عوامی که می توانند خطر ابتلا به این بیماری را افزایش دهند، پیدا نشده اما نتایج بعضی از تحقیقات نشان میدهد که چاقی ممکن است خطر ابتلای شما به بیماری واریکوسل را افزایش دهد.

علایم واریکوسل چیست؟

واریکوسل اغلب باعث درد نمی‌شود. دردی که در زمینه واریکوسل ایجاد می‌شود، دارای شاخصه‌های زیر است:

• با ایستادن بدتر می‌شود.
• با ورزش بدتر می‌شود.
• در حالت درازکشیده به پشت کاهش می‌یابد.
• در طول روز شدت درد افزایش می‌یابد.

در صورت وجود علایم زیر، فرد باید توسط پزشک متخصص اورولوژی از نظر ابتلا به واریکوسل بررسی شود:

• هرگونه تغییر در شکل و اندازه بیضه‌ها
• وجود توده در بیضه
• مشکل باروری
• تورم اسکروتوم
• عروق پیچ‌خورده و بزرگ در اسکروتوم

عوارض واریکوسل چیست؟

در اغلب موارد واریکوسل باعث عارضه خاصی نمی‌شود. عوارض احتمالی واریکوسل شامل موارد زیر است:

• نازایی: بیضه‌ها برای تولید اسپرم سالم نیاز به فعالیت در دمایی پایین‌تر از دمای نواحی مرکزی بدن دارند.

افزایش خون در ناحیه اسکروتوم در مبتلایان به واریکوسل، با افزایش دما در آن ناحیه، در فعالیت طبیعی بیضه‌ها اختلال ایجاد می‌کند.

• کوچک شدن بیضه‌ها: در نتیجه تغییر در جریان خون بیضه، ممکن است بیضه‌ها دچار آتروفی شوند. این شرایط ممکن است بر فعالیت نرمال بیضه‌ نیز اثر بگذارد.
• اختلال هورمونی: بیضه‌ها محل اصلی تولید هورمون‌های جنسی در آقایان هستند. آسیب به بیضه‌ها ممکن است در بالانس هورمونی بدن اختلال ایجاد کند.

عوارض واریکوسل

واریکوس تواند باعث کوچک شدن بیضه شود. همچنین می تواند باعث نازایی و ناباروری در مردان شود. علت اینکه این بیماری باعث ناباروری مردان می شود معلوم نیست، اما می توان آن را به دلیل دمای ناحیه و در نتیجه تاثیر بر شکل گیری و تحرک اسپرم ربط داد.

تشخیص ابتلا به بیماری واریکوسل

پزشک شما ناحیه کشاله ران از جمله کیسه بیضه ها را برای تشخیص ابتلای شما به این بیماری بررسی می نماید. از آنجایی که ممکن است واریکوسل با بررسی این نواحی خود را نشان ندهد، برای تشخیص آن از سونوگرافی اسکروتوم کمک گرفته می شود.

انواع بیماری واریکوسل:

گرید ۱ : وریدها هنگام زور زدن قابل لمس می باشند.

گرید ۲: وریدها در حالت ایستاده قابل لمس می باشند.

گرید۳: وریدها در حالت ایستاده قابل مشاهده هستند. واریکوسل ساب کلینیکال: که با معاینه قابل لمس نیستند ولی با سونوگرافی تشخیص داده می شود.

درمان واریکوسل

این بیماری درمان دارویی ندارد و تنها روش درمان آن جراحی است. روش های درمان آن یا با برش جراحی است یا با روش آمبولیزاسیون از طریق پوست، جراحی واریکوسل یا به اصطلاح پزشکی واریکوسلکتومی است که بستن وریدهای بیضه مبتلا می باشد که پس از انسداد این وریدها، به تدریج به دلیل عدم حرکت خون، وریدها مسدود و کوچک شده و از بین می رود و واریکوسل برطرف می گردد.

این اقدام از طریق برش کوچکی بر روی پوست شکم به طول هر سانتیمتر قابل انجام است.

مراقیت قبل از عمل جراحی

1. داروهای رقیق کننده خون از قبیل آسپرین، بروفن، لوفن، دپیریدامل، پلاویکس و غیره باید قبل از عمل قطع گردد.لذا داروهای مصرفی خود را اطلاع دهید

۲- در صورت ابتلا و زمینه بیماری و مصرف داروهای خاص و سابقه عمل های جراحی قبلی حتما آنها را اطلاع دهید و آزمایشات و مدارک پزشکی مربوطه را نشان دهید ۳- از ساعت ۱۲ شب قبل از عمل ناشتا باشید

۴- موهای بدن خود را از از بالای ناف تا روی رانها بتراشید وجود مو میتواند باعث عفونت بعد از عمل شود

۵- با توجه به شرایط شما بیهوشی عمومی یا بی حسی نخاعی خواهید داشت و کوچکترین احساس درد و ناراحتی حین عمل نخواهید داشت.

۶-همه وسایل فلزی ، دندانهای مصنوعی و لباسهای زیر خود را قبل از رفتن اتاق عمل خارج کرده لباس مخصوص اتاق عمل را بپوشید

۷- قبل از عمل آزمایشات خون و بررسی اسپرم انجام خواهد شد

اقدامات پس از عمل

• ۱-در صورتی که عمل شما با بی حسی نخاعی انجام شده باشد بعد از وارد شده به بخش به مدت ۶ ساعت سر تخت صاف باشد تا از سردرد شما پیشگیری شود.
• ۲-بعد از عمل جراحی بروز درد طبیعی است جهت تسکین درد با پرستار خود مشاوره نمایید.
• به محض اجازه خارج شدن از تخت ، راه بروید . باقدم زدن، روند بهبودی بیماری تسریع می شود و از لخته شد خون در عروق پاها جلوگیری می شود.
• تا ۶ ساعت پس از عمل چیزی نخورید پس از ۶ ساعت ابتدا مقدار اندکی آب استفاده شود ، در صورت نداشتن تهوع شما مجاز به مصرف همه انواع مایعات و غذاها هستید درصه ایجاد تهوع تا دو ساعت دیگر چیزی نخورید و مجددا این روند را تکرار نمایید 
• در صورت داشتن سوند کیسه ادرار روی زمین و یاهم سطح با کلیه روی تخت قرار نگیرد زیرا موجب عفونت ادراری میشود
• تا زمانی که در تخت خود هستید نرده های کنار تخت را بالا بگذارید تا از افتادن شما از تخت حین خواب پیشگیری شود
• در روز های اول جراحی، مایعات فراوان ۲ تا ۳ لیتر) بخورید تا مطمئن شوید شکم تان کار می کند . سعی کنید از مسکن های تزریقی ( به علت تاثیری که بر روی حرکات روده ها داشته و آن را کند میکند و کمتر استفاده کنید.

مراقبت در منزل پس از ترخیص 

1. از یک هفته پس از عمل می توان به فعالیتهای عادی بازگشت
2. درد و سوزش و خارش مختصر ناحیه جراحی طبیعی بوده و با استفاده از داروی مسکنی که برای شما نسخه شده و مصرف می نمایید درد کاهش یافته و تسکین می یابد
3. تورم ، کبودی و التهاب مختصر در طول محل برش جراحی طبیعی بوده و ممکن است بین ۶ ماه تا ۸ ماه باقی باشد و نیاز به اقدام خاصی ندارد. 
4. حمام کردن دو روز بعد از ترخیص از بیمارستان مانعی ندارد ، در این صورت پانسمان را برداشته و بعد از آن یک پانسمان مختصر و تمیز در محل جراحی گذاشته شود
5. در صورتی که زخم جراحی دارای ترشح زیاد ، بد بو ، کدر و یا التهاب زیاد و قرمزی شدید شد حتما به پزشک معالج خود با اورژانس بیمارستان مراجعه نمایید
6.  از انجام فعالیت های شدید ، ورزشهای سنگین ، رانندگی طولانی مدت ، وسرفه های شدید و ممتد خود داری نمایید زیرا این گونه اعمال باعث عود مجدد واریکوسل خواهد شد 
7.  از غذاهای نفاخ مثل انواع حبوبات و… کمتر استفاده نمایید و بیشتر از غذاهای دارای فیبر زیاد مثل میوه ها ، کاهو و… که باعث تسهیل در اجابت مزاج می شود استفاده شود 
8. بخیه ها پس از ۷-۱۰ روز کشیده شود. 
9. حدود ۳-۴ ماه پس از عمل اولین آزمایش بررسی اسپرم انجام می شود و پس از آن با همین فاصله تا یکسال یا تا زمان بارداری همسر آزمایش انجام می گردد ۱۰- قبل از ترخیص سوالات و ابهامات خود را با پرستارتان مطرح نمایید

علل ایجاد واریکوسل چیست؟

علت دقیق ایجاد واریکوسل شناخته شده نیست، اما تصور می‌شود که پروسه‌ای مشابه با آنچه در واریس پا اتفاق می‌افتد، در ایجاد واریکوسل نیز نقش داشته باشد.

در وریدهای پایین‌تر از قلب، دریچه‌هایی وجود دارند که به سمت قلب یکطرفه هستند، اخلال در این دریچه‌ها باعث تجمع خون و اتساع عروق می‌شود.

دو نوع کلی واریکوسل وجود دارد:

• فشاری: در این نوع، ورید اسپرماتیک مملو از خون است. گرید ۱ واریکوسل در این دسته است.
• شانت: در این نوع، تجمع خون باعث آسیب به ورید اسپرماتیک و سایر وریدها شده است. گرید ۲ و ۳ واریکوسل در این دسته قرار می‌گیرند.

احتمال درگیری بیضه چپ بیشتر است.

ریسک فاکتورهای واریکوسل چیست؟

ریسک فاکتور خاصی برای واریکوسل شناخته نشده است. این شرایط بیشتر در سنین بلوغ رخ می‌دهد.

اگر واریکوسل در سن بالاتر از ۴۰ سال ایجاد شود، احتمال درگیری عروق بزرگتر شکمی در نتیجه وجود یک تومور در ناحیه شکم وجود دارد.

تشخیص واریکوسل چگونه است؟

تشخیص واریکوسل با معاینه فیزیکی در حالت ایستاده و در مانور والسالوا انجام می‌شود.

مانور والسالوا شرایطی است که در آن از بیمار خواسته می‌شود تا نفس عمیق کشیده و سپس نفس خود را حبس کرده و در ناحیه اسکروتوم فشار ایجاد کند. در این حالت پزشک می‌تواند اسکروتوم را از نظر وجود واریکوسل به خوبی معاینه کند.

واریکوسل در معاینه به علت ظاهر خاص خود به کیسه پر از کرم تشبیه شده است.

گاهی پزشک برای تایید تشخیص واریکوسل از سونوگرافی کمک می‌گیرد.

انجام آنالیز مایع منی در مواردی که شک به آسیب بیضه وجود داشته باشد انجام می‌شود.

آشنایی با انواع گریدهای واریکوسل

واریکوسل در سه گرید تشخیصی تعریف می‌شود:

• گرید ۱: در این گرید، عروق قابل مشاهده نیستند، اما پزشک در معاینه و در مانور والسالوا توانایی لمس آن‌ها را دارد.
• گرید ۲: در این گرید هم عروق قابل مشاهده نیستند، اما پزشک در حالتی به غیر از مانور والسالوا نیز توانایی لمس آن‌ها را دارد.
• گرید ۳: در این گرید واریکوسل با چشم قابل مشاهده است.

در مواردی، که  واریکوسل تحت بالینی نامیده می‌شود، واریکوسل تنها با تصویر برداری و سونوگرافی قابل شناسایی است،

درمان واریکوسل چگونه است؟

در بسیاری از موارد واریکوسل نیاز به درمان ندارد، درمان در موارد زیر توصیه می‌شود:

• مشکلات باروری
• درد
• رشد آهسته‌تر و کمتر بیضه چپ نسبت به بیضه راست
• آنالیز غیرطبیعی مایع منی

هیچ دارویی برای درمان و پیشگیری از واریکوسل وجود ندارد، استفاده از مسکن‌ها (مانند: ایبوبروفن و استامیوفن)، برای کاهش درد احتمالی موثر است.

از راه‌های درمان واریکوسل می‌توان به جراحی واریکوسل و آمبولیزاسیون که یک روش غیرجراحی است اشاره کرد.

جراحی واریکوسل چگونه است؟

روش‌های گوناگونی برای جراحی واریکوسل ابداع شده است. اساس تمام این روش‌ها انسداد مسیر جریان خون در ورید‌های شبکه پامپینی‌فرم است.

جراحی واریکوسل با بی‌هوشی عمومی انجام می‌شود. دو روش جراحی که بیشتر مورد استفاده قرار می‌گیرند، شامل موارد زیر هستند:

• واریکوسلکتومی میکروسکوپی: در این روش، جراح با ایجاد برشی در حدود یک سانتی‌متر در قسمت فوقانی اسکروتوم، اقدام به مسدود کردن عروق کوچک می‌کند. در این روش آسیبی به سرخرگ‌های بیضه، عروق لنفی و مجرای وازدفران نمی‌رسد. مدت زمان عمل حدود ۲ تا ۳ ساعت بوده و بیمار در همان روز توانایی ترخیص را دارد. احتمال باقی‌ماندن واریکوسل و عود مجدد آن در روش میکروسکوپیک کمتر از روش لاپاراسکوپیک است.
• واریکوسلکتومی لاپاراسکوپیک: در این روش، جراح با وارد کردن لاپاراسکوپ به داخل شکم، اقدام به مسدود کردن عروق در ناحیه شکم می‌کند.

دوران نقاهت و درد ناشی از جراحی واریکوسل در هر دو روش، تفاوت چندانی باهم ندارند. در بسیاری از موارد بیماران درد کمی را تجربه کرده و پس از یک هفته به روال معمول زندگی خود برمی‌گردند.

عوارض ناشی از جراحی واریکوسل بسیار نادر بوده و شامل موارد زیر است:

• آسیب به سرخرگ‌های بیضه
• تشکیل هیدروسل در اطراف بیضه
• باقی‌ماندن واریکوسل
• عود مجدد واریکوسل پس از جراحی

درمان واریکوسل با روش آمبولیزاسیون چگونه است؟

آمبولیزاسیون توسط متخصص رادیولوژِی انجام می‌شود. در این روش از ماده حاجب و اشعه ایکس برای یافتن محل اصلی درگیری استفاده می‌شود. هدف در این روش یافتن تمام نواحی درگیر و مسدود کردن آن‌ها با استفاده از ابزارهای خاصی است. این روش با ایجاد برش کوچک در کشاله ران یا گردن، و اغلب با استفاده از بی‌حسی موضعی انجام می‌شود.

برخی از عوارض احتمالی درمان واریکوسل به روش آمبولیزاسیون شامل موارد زیر است:

• باقی‌ماندن واریکوسل
• عود مجدد واریکوسل
• احتمال عفونت
• جابه‌جایی ابزارها و وسایل کارگذاشته شده برای انسداد عروق

مراقبت های پس از عمل جراحی واریکوسل چگونه است؟

دوره بهبودی پس از جراحی واریکوسل بسیار سریع است. اغلب بیماران درد کمی را تجربه می‌کنند و حدود یک هفته پس از جراحی توانایی بازگشت به محل کار را دارند. توصیه می‌شود تا دو هفته پس از جراحی واریکوسل از انجام فعالیت‌های ورزشی خودداری شود.

برخی از مطالعات از تاثیر مثبت درمان جراحی واریکوسل بر توانایی باروری فرد خبر می‌دهند. در نوجوانان علت اصلی جراحی واریکوسل، افزایش سرعت رشد بیضه‌ها است. این هدف ممکن است پس از جراحی بدست نیاید.

امیدواریم از این مطلب که در سایت دکتر حجت سلیمی متخصص اورولوژی منتشر شده است اطلاعات کافی را به دست آورده باشید. اگر درخصوص مطلب واریکوسل چیست سوالی دارید، در قسمت دیدگاه ها برای بنویسید و سوال خود را بپرسید. دکتر حجت سلیمی در کمترین زمان ممکن شخصا به آن پاسخ می‌دهد.