سوزاک چیست ؟ عفونت گنوکوکسی مجرا
سوزاک (Gonorrhea) یک عفونت باکتریال شایع است که تقریبا به طور مطلق به وسیله تماس جنسی و یا هنگام زایمان از مادر به نوزاد منتقل می شود. آن بیشتر غشاء مخاطی دستگاه تناسلی تحتانی را گرفتار می سازد و کمتر از آن، نواحی رکتوم، حلق و ملتحمه چشم را نیز مبتلا می کند. عفونت صعودی در زنان سبب سالپنژیت حاد می شود که یکی از شایع ترین علل نازایی زنان در سرتاسر دنیاست. از نتایج مهم این بیماری، ایتلا به باکتریمی، کونژونکتیویت نوزادان و اپیدیدیمیت حاد است.
تعریف سوزاک
نیسریاگنوره آ یک کوکسی گرم منفی، بدون حرکت و بدون تشکیل اسپور می باشد، از خصوصیات آن رشد به صورت جفت ها (diplococci) است.
انتقال بیماری سوزاک
در ادامه مطلب سوزاک چیست صرف نظر از انتقال حین زایمان از مادر به نوزاد، اصلی ترین راه انتقال این بیماری مقاربت با یک فرد آلوده است. خطر انتقال عفونت از یک زن آلوده به مرد با یک بار مقاربت 20% و با 4-5 بار مقاربت با همان ژن، 80-60% است. خطر انتقال عفونت از یک مرد آلوده به یک زن سالم، با یک بار مقاریت 70-50% است و با افزایش تعداد مقاربت ها بیشتر می شود. در زنانی که از قرص های ضد حاملگی استفاده می کنند، خطر گرفتاری به سوزاک قدری بیشتر می شود.
تظاهرات بالینی
عفونت دستگاه تناسلی در مردان
در ادامه مطلب سوزاک چیست در ادامه مطلب سوزاک چیست تظاهر غالب در مردان، یورتریت حاد است. دوره کمون ۲-۵ روز است، ولی از ۱-۱۰ روز یا بیشتر نیز می تواند باشد. علائم اصلی، ترشح مجرا و سوزش ادرار بدون تکرر ادرار و فوریت ادرار هستند.
ترشح در ابتدا ممکن است کم و موکوئید باشد، ولی در عرض 1-2 روز، چرکی و زیاد می شود. در مقایسه با یورتریت غیرگنوکوکی، در یورتریت گنوکوکی دوره کمون کوتاه تر است، سوزش ادرار شدید تر و ترشح مجرا بیشتر و چرکی است.
اکثر موارد درمان نشده یورتريت گنوکوکی در عرض چند هفته خودبخود بهبود می یایند. یک نسبت اندکی از مردان مبتلا به سوزاک بدون علامت بوده و فاقد نشانه های یورتریت هستند.
شایع ترین عارضه یورتریت گنوکوکی، اپیدیدیمیت حاد است، گاهی آدم آلت بدون سایر نشانه های التهاب نیز دیده می شود. امروزه عوارض گنوکوک در کشورهای صنعتی عبارتند از:
- لنفانژیت آلت
- آبسه اطراف مجرا
- پروستاتیت حاد
- التهاب کیسه های منی
- عفونت غدد کوپر
تنگی مجرا ناشی از گنورد ناشایع است. موارد گزارش شده مربوط به زمان قبل از کشف آنتی بیوتیک ها هستند که برای درمان، مجرا توسط مواد سوزاننده شست و شو داده می شد.
عفونت دستگاه تناسلی در زنان
محل اولیه عفونت تناسلی در زنان، آندوسرویکس است. نیسریاگنوره آ را می توان از مجرا، رکتوم ، غدد اسکن و بارتولن نیز جدا کرد. چون احتمال وجود عفونتهای همزمان دیگر مثل کلامیدیا و تریکومونا در زنان بیشتر است، سیر بالینی سوزاک در نزد زنان ، بخوبی مشخص نشده است.
احتمالا اکثر زنان مبتلا به سوزاک دارای علایم می شوند ولی بسیاری از زنان یا بدون علامت هستند، و یا علایم آنقدر اندک هستند، که بیمار دنبال درمان نمی باشد.
بنابراین زنانی که دارای عفونت مخفی هستند. همینطور تعدادشان در جمعیت افزایش می یابد و گاها تا ۹۰ درصد زنان آلوده به سوزاک در کلینیک ها بدون علامت می باشند.
دورة كمون سوزاک در زنان خیلی متغیر است. ولی اکثرا ظرف ده روز علامت دار می شوند. علامت غالب در زنان سرویسیت است ولی گاهی علایم یورتریت، ترشح واژینال و سوزش ادرار و خونریزی مابین دوره های قاعدگی نیز دیده می شوند. شدت علايم فوق می تواند بسیار متغیر باشد. درد شکم و لگن معمولا همراه با سالپنژیت است.
ولی گاهی این دردها در زنان مبتلا به سوزاک بلون سالپنژیت نیز اتفاق می افتد. در معاینه فیزیکی ممکن است هیچ علامتی وجود نداشته باشد و یا ترشح چرکی در ناحیه سرویکس مشهود باشد. گاهی سرویکس یا یک لمس مختصر دچار خونریزی می شود.
بخوانید : زگیل تناسلی چیست؟
بیماری التهابی لگن
در ادامه مطلب سوزاک چیست در 10-20 درصد زنانی که دچار سوزاک می شوند، عفونت به قسمت های فوقانی دستگاه تناسلی صعود کرده وسیب آندومتریت، سالپنژیت ، آبسه لوله های رحمی، پریتونیت لگنی و سایر عوارض موضعی می شود. تظاهرات حاد و عوارض دیررس بیماری التهابی لگن، یکی از دلايل اصلی است که بایستی در جمعیت زنان از بیماری های مقاربتی پیشگیری بعمل آید.
گنوکوک، کالامیدیا و سایر بیماری های مقاربتی علت بیش از 90% بیماری التهابی لگن حاد را تشکیل می دهند، ولی عامل مداخله گر دیگری تیز دخیل هستند. دختران جوان در معرض خطر بیشتری از زنان مسن هستند، علت آن رفتارهای متفاوت در انتخاب شرکای جنسی می باشد.
خانم هایی که دارای بیماری التهایی لگن هستند، خطر ابتلا به بیماری التهابی لگن در آنها بیشتر است. قرص های ضد بارداری، خطر ابتلا به ناباروری ناشی از کلامیدیا (نه گنوکوک) را کاهش می دهند.
خانمی که قبلا مبتلا به بیماری التهابی لگن شده است، احتمال صدمات جدیدتر بیماری التهابی لگن در وی افزایش می یاید. علت آن تغییر در قدرت دفاعی لوله های رحمی است.
بیماری التهابی لگن گنوکوکی معمولا چند روز پس از شروع قاعدگی شروع می شود. بعضی بیماران دارای تب بالا، لرز، تهوع و استفراغ هستند، ولی اکثر بیماران فاقد این علایم می باشند.
اولین یافته در معاینه فیزیکی، معمولا حساسیت آدنکس های لگنی است که معمولا دوطرفه نیز هست. سایر یافته ها عبارتند از حساسیت فوندوس رحم، درد هنگام حرکت دادن سرویکس، و توده در یک یا هر دو آدنكس. در معاینه شکمی، هر دو ربع تحتانی دارای حساسیت هستند و در موارد شدید، نشانه های التهاب پریتوان دیده می شوند. تب، لکوسیتوز ، CRP, ESR بالا شایع هستند، ولی در بیمارانی که با لاپاراسکوپی ثابت شد دارای بیماری التهابی لگن می باشند. علايم فوق وجود نداشتند.
تشخیص بیماری سوزاک
در ادامه مطلب سوزاک چیست استاندارد تشخیص، جدا کردن میکروارگانیسم به وسيله کشت است. در جاهایی که امکان کشت وجود ندارد، از سایر روش ها برای تشخیص استفاده می شود. پیدا کردن آنتی ژن به وسیله آزمایش، در بسیاری از موارد روش حساسی نیست.
ولی پیدا کردن و کشف اسیدهای نوکلئیک توسط هیبریدیزاسیون هم حساس است و هم اختصاصی و امروزه به طور وسیع از آن استفاده می شود. تشديد DNA به وسیله PCR یا Ligase Chain Reaction (LCR)، حساسیت و اختصاصيت برابر کشت و حتی بیشتر از آن دارند. مزیت LCR این است که آن را حتی با ادرار تازه نیز می توان انجام داد. تست LCR چون هم حساسیت و هم اختصاصیت خیلی خوبی دارد و با ادرار نیز می توان انجام داد.
کشت
یک کشت منفرد از نمونه های مجرا، در مردان علامت دار، دارای حساسیت 95% می باشد. برای گرفتن نمونه در مردان، باید یک سواب (Caklgiswab) را 2-3 سانتی متر در مجرا فرو برد و نمونه تهیه کرد.
وقتی جمع آوری اگزودای مجرا غير عملی است، 20-30 میلی متر اول ادرار جمع آوری، سانتریفوژ و سدیمان آن کشت داده می شود. چون ادرار بعضی از سوش های گنوکوک را از بین می برد، بنابراین سانتریفوژ و کشت سدیمان ، باید بلافاصله پس از اخذ نمونه انجام شود.
رنگ آمیزی گرم
در نمونه رنگ آمیزی، اگر دیپلوکوک های گرم منفی، همراه با نوتروفیل ها دیده شوند، نتیجه مثبت است. ولی اگر ارگانیسمی دیده نشود، نتیجه منفی است. اگر ارگانیسم هایی که دیده می شوند. تیپیک نباشند. نتیجه مبه هم است.
با توجه به حساسیت و اختصاصی بالای رنگ آمیزی گرم در دست افراد با تجربه و نیز سریع و ارزان بودن آن روش تشخیصی انتخابی در شرایط عادی است.
درمان بیماری سوزاک
فرد مبتلا به سوزاک را باید درمان قطعی کرد، چون هم این بیماری را در جامعه منتقل می کند و هم این که به سرعت مقاومت آنتی بیوتیکی ایجاد می شود. علاوه از حساسیت آنتی بیوتیکی، چندین عامل دیگر انتخاب نوع درمان را تحت تأثیر قرار می دهد.
این عوامل عبارتند از: خصوصیات فارماکوکینتیک دارو، عفونت ساده است یا پیچیده، محل آناتومیک عفونت، سمیت دارو، میزان تقبل بیمار و قیمت دارو. یک مطلب مهم دیگر، قدرت درمانی، رژیم درمانی انتخاب شده در درمان سایر عفونت های احتمالی هم زمان است. مهم ترین عامل پاتوژن همراه کلامیدیا است. پانزده تا ۲۵ درصد مردان مبتلا به سوزاک هم زمان دارای عفونت با کلامیدیا نیز هستند.
درمان سوزاک ساده در بالغین
در ادامه مطلب سوزاک چیست در حال حاضر سفتریاکسون با دوز ۲۵۰ میلی گرم به صورت عضلانی و تک دوز درمان انتخابی است.
در مورد سفیکسیم خوراکی، نتایج درمان به خوبی سفتریاکسون عضلانی نیست. به خصوص در مواردی که گونوکوک حلقی مطرح است لذا سفیکسیم داروی مناسبی نیست.
سایر سفالوسپورین های تزریقی نظیر سفتی زوکسیم ۵۰۰ میلی گرم عضلانی با سفوتاکسیم ۵۰۰ میلی گرم عضلاتی قابل استفاده هستند ولی مزیتی نسبت به سفتریاکسون ندارند. با توجه به مقاومت بالا نسبت به فلوروکینولون ها در آمریکا، این دسته دارویی جهت درمان گونوکوک در آمریکا، توصیه نمی شوند.
در صورت منع مصرف سفالوسپورین ها، اسپکتینومایسین ۲ گرم عضلانی با آزیترومایسین ۲ گرم خوراکی توصیه می شود. شریک جنسی فرد مبتلا به سوزاک باید از نظر ابتلا به گونوکوک و کلامیدیا بررسی شده و با رژیم فرد مبتلا درمان شوند.
رژیم درمانی اولیه، هرچه انتخاب شده است. به دنبال آن باید دارویی برای بیمار تجویز کرد که بر عليه كلاميديا مؤثر باشد. تجویز داروی دوم، نه تنها احتمال یورتریت غیرگنوکوکی را کاهش می دهد، بلکه احتمال مقاومت میکروبی گنوکوک را نیز کمتر می سازد.
داروی توصیه شده داکسی سایکلین mg100، 2 بار در روز به مدت ۷ روز و یا ازیترومایسین 1 گرم خوراکی در یک دوز منفرد است. آزیترومایسین به شدت بر علیه عفونت های کلامیدیایی ناحیه تناسلی موثر است.
آزیترومایسین به مقدار ۲ گرم خوراکی در یک دوز منفرد، بر روی هر دو گنوکوک و کلامیدیا مؤثر است. ولی چون هم گران است و هم عوارض گوارشی دارد، مصرف آن محدود می باشد.
آزیترومایسین در دوز 1 گرمی، به همان خوبی، 4 رژیم درمانی فوق الذکر بر روی گنوکوک مؤثر نیست. در مواردی که نتوان برای بیمار آزیترومایسین و یا یک تتراسیکلین تجویز کرد، اریترومایسین را به میزان ۲ گرم در روز در دوزهای منقسم، به مدت ۷ روز می توان تجويز کرد اگر یکی از رژیم های درمانی فوق الذکر برای بیمار تجویز شده باشد.
لازم نیست در خاتمه درمان بیمار از نظر بهبودی مورد آزمایش قرار گیرد، مگر این که بیمار از نظر مصرف دارو مشکوک تلقی شود و یا این که علائم باقی مانده باشند. با این همه، چون فرد مبتلا به سوزاک. از نظر ابتلا مجدد به بیماری های مقاربتی جزء جمعیت پر خطر است، بهتر است این بیماران را ۲ ماه بعد از درمان از نظر وجود بیماری های مقاربتی، غربالگری کرد. در اکثر بیمارانی که بعد از درمان، هنوز علائم باقی است. ایتلا مجدد به عفونت مطرح است.
درمان اپیدیدیمیت حاد
شایع ترین عامل اپیدیدیمیت حاد در مردان جوان، کلاميديا می باشد، در حدود ۱۰% موارد، علت آن نیسریاگنوره آ است. اکثر موارد اپیدیدیمیت گنوکوکی را سرپایی می توان درمان کرد. درمان انتخابی آن، سفتریاکسون mg250 عضلانی در دوز منفرد به علاوه داکسی سایکلین mg100 هر ۱۲ ساعت خوراکی به مدت ۱۰ روز است.
افلوکساسین به میزان mg400 خوراکی دوبار در روز به مدت ۱۰ روز کاملا مؤثر است و بر روی نیسریاگنوره آ، کلامیدیا و سایر کلی فورم ها اثر عالی دارد. برخلاف افلوکساسین، سیپروفلوکساسین و سایر کینولون ها، اثر قابل اعتمادی به روی کلامیدیا ندارند.
شریک جنسی یک فرد مبتلا به سوزاک صرف نظر از وجود علائم باید درمان شود.
پیشگیری و کنترل سوزاک
استفاده صحیح از کاندوم می تواند به مقدار زیادی از عفونت هایی که از طریق سطوح مخاطی منتقل می شوند (سوزاک، کالامیدیا و ایدز). جلوگیری کند.
حفاظت در مقابل بیماری هایی که از پوست به پوست منتقل می شوند، مثل سیفلیس و هرپس ژنیتال کمتر است. تجویز سیستمیک آنتی بیوتیک بالافاصله قبل و یا بعد از تماس جنسی، خطر عفونت را کاهش می دهد.
به تازگی واکسنی کشف شده است که تا حدودی بر علیه سوش های هومولوگ نیسریاگنوره آ محافظت ایجاد می کند، بهترین راه کنترل بیماری های مقاربتی، غربالگری کردن افراد فعال از نظر جنسی با رفتارهای نامناسب، به خصوص زنان از نظر بیماری های مقاربتی است. این غربالگری کردن، توسط مراکز بهداشتی و در افراد با رفتارهای پرخطر می باشد. در زنان در معرض خطر، علاوه بر معاینه لگی، نمونه از نظر نیسریاگنوره آ و کلامیدیا نیز اخذ می شود.
بیمارانی که به کلینیک بیماری های مقاربتی مراجعه می کنند و یا با گرفتن شرح حال متوجه می شویم که برای بیماری های مقاریتی پرخطر هستند، به طور روتین باید غربالگری شوند.
از روش های دیگر کنترل سوزاک، انجام تست های تشخیصی مناسب، پیدا کردن و درمان شریک جنسی، استفاده از رژیم های درمانی موثر و ایجاد مراکز و تسهیلات لازم جهت مراجعه افرادی که مشکوک به بیماری های مقاربتی هستند است.
باید با استفاده از راه های مختلف، به جمعیت آموزش داده شود، تا افراد با رفتارهای پرخطر به مراکز به خصوصی مراجعه و تحت بررسی و درمان قرار گیرند. علاوه بر آن، مراکز بهداشتی و درمانی نیز بررسی های اپیدمیولوژیک و اقدامات پیشگیری کننده در میان افراد با رفتارهای پرخطر را انجام دهند.
در تمامی مناطق جغرافیایی، باید به طور دوره ای، سوش های مختلف گنوکوک از نظر مقاومت آنتی بیوتیکی مورد بررسی قرار گیرند، موارد این بیماری باید به مراکز بهداشتی گزارش شوند. آموزش مردم، مشاوره با افراد، آموزش استفاده صحیح از وسایل پیشگیری کننده، از مهم ترین وظایف مراکز بهداشتی هستند.
سوالی دارید؟
امیدواریم از این مطلب که در سایت دکتر حجت سلیمی متخصص اورولوژی منتشر شده است اطلاعات کافی را به دست آورده باشید. اگر درخصوص مطلب سوزاک چیست سوالی دارید، در قسمت دیدگاه ها برای بنویسید و سوال خود را بپرسید. دکتر حجت سلیمی در کمترین زمان ممکن شخصا به آن پاسخ می‌دهد.
