آیا برایتان اتفاق افتاده که نیاز به دفع ادرار را حس کنید اما با فشار کم ادرار مواجه شوید؟ جریان آهسته یا فشار کم ادرار، هم در مردان و هم در زنان رخ میدهد، اما احتمال وقوع آن در مردان (به خصوص مردان بالای ۵۰ سال) بیشتر است. این مشکل معمولا به تدریج پیشروی میکند و شاید تا زمانی که احتباس ادراری رخ میدهد، زیاد قابل توجه نباشد. این موضوع میتواند تحت تاثیر عوامل مختلفی باشد و برای تشخیص مناسب باید به یک متخصص مراجعه کنید.
دلایل رایج فشار کم ادرار
در اینجا به بعضی دلایل احتمالی فشار کم ادرار اشاره شده که اشاره به آنها را به ترتیب از شایعترین حالت شروع میکنیم.
هایپرپلازی خوشخیم پروستات (BPH)
BPH یک بزرگی خوشخیم غده پروستات است که میتواند منجر به بستهشدن مجرای ادرار شود. فشردگی مجرای ادرار در اثر بزرگشدن پروستات و انسداد آن میتواند کاهش فشار ادرار را به همراه بیاورد.
پروستات مردان، دو مرحله رشد را در طول عمر فرد طی میکند. اولین دوره در اوایل بلوغ رخ میدهد و اندازه پروستات دو برابر میشود. مرحله دوم مربوط به شروع رشد اندازه پروستات در سن ۲۵ سالگی و ادامه آن در طول دوره زندگی است. هایپرپلازی خوشخیم پروستات معمولا در دوره دوم رخ میدهد.
بزرگشدن پروستات با فشردگی مجرای ادرار و ضخیمشدن دیواره مثانه همراه میشود. تنگی مجرای ادرار و ناتوانی فرد در تخلیه کامل مثانه میتواند مشکلات مختلفی را برای او به همراه بیاورد.
نشانههای BPH
از نشانههای هایپرپلازی خوشخیم پروستات که خود را در فشار کم ادرار نشان میدهد، میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
- تکرر ادرار: نیاز به دفع ادرار تا هشت مرتبه (و حتی بیشتر) در روز
- نیاز فوری به دفع ادرار: ناتوانی در به تاخیر انداختن نیاز به دفع ادرار
- مشکل در شروع ادرار
- قطرهای شدن ادرار در انتهای دفع
- شب ادراری: نیاز مداوم به دفع ادرار در طول خواب
- احتباس ادرار
- بی اختیاری ادراری: ترشح ناخودآگاه ادرار
- درد بعد از انزال یا در طول ادرار
- ادراری که بو و رنگ ناخوشایندی داشته باشد.
درمان
گزینههای درمانی هایپرپلازی خوشخیم پروستات عبارتاند از:
- تغییر سبک زندگی: پزشکان برای کنترل نشانههای خفیف، تغییر سبک زندگی و اعمال تغییراتی مثل کاهش مصرف مایعات قبل از بیرونرفتن یا خوابیدن، خودداری از نوشیدن مایعات پر کافئین و الکل، نظارت بر داروهای مصرفی، تمرین برای انباشت ادرار بیشتر در مثانه، تمرین عضلات لگن خاصره و پیشگیری یا درمان یبوست را پیشنهاد میکنند.
- دارو: احتمال تجویز دارو برای توقف رشد پروستات و کوچکشدن آن یا کاهش نشانههای همراه با BPH وجود دارد. از جمله این داروها میتوان به آلفابلاکرها (مثل ترازوسین، دوکسازوسین، تامسولوسین، آلفوزوسین، سیلودوسین)، مهارکننده فسفو-دی-ستراز-۵ (مثل تادالافیل)، مهارکننده ۵-آلفا ردوکتاز (مثل فیناستراید، دوتاستراید) و داروهای ترکیبی اشاره کرد.
- روشهای کمتهاجم: اگر نتوان با استفاده از دارو به نتایج خوبی دست پیدا کرد، میتوان از روشهای کمتهاجم استفاده کرد. دلیل استفاده از این روشها، تخریب بافت رشدیافته پروستات یا باز کردن مجرای ادرار است. ابلیشن سوزنی داخل مجرای ادرار، گرمادرمانی مایکروویو از طریق مجرای ادرار، هایفوتراپی (high-intensity focused ultrasound)، تبخیر الکتریکی از طریق مجرای ادرار (transurethral electrovaporization)، گرمادرمانی به وسیله آب (water-induced thermotherapy) و گذاشتن استنت در مجرای ادرار از جمله روشهای کمتهاجم برای کمک به درمان BPH است.
- جراحی: اگر مصرف دارو و روشهای کمتهاجم برای تسکین یا رفع مشکل ناشی از BPH موثر نباشد، استفاده از جراحی توصیه میشود. تراشیدن پروستات از طریق مجرای ادرار (TURP)، جراحی لیزری، پروستاتکتومی باز و بریدن پروستات از طریق مجرای ادرار (TUIP) از پرکاربردترین روشهای جراحی برای رفع بزرگشدگی پروستات به شمار میرود. در جراحی پروستات، معمولا بخشی از پروستات بریده میشود و یا برشی در مجرای ادرار زده میشود تا به کاهش تنگی آن کمک شود.
تنگی مجرای ادرار
تنگی مجرای ادرار به حالت باریکشدگی یا انسداد مجرای ادرار در نتیجه تشکیل بافت اسکار گفته میشود. این موضوع میتواند ناشی از التهاب، عفونت، تروما یا مشکلات پزشکی قبلی باشد. تنگی مجرای ادرار میتواند جریان نرمال ادرار را مختل نموده و فشار کم ادرار را به همراه بیاورد.
نشانههای تنگی مجرای ادرار
علائم و نشانههای تنگی مجرای ادرار شامل موارد زیر میشوند:
- تخلیه ناقص مثانه
- پخششدگی ادرار
- سختی، فشار و درد همراه با ادرار
- نیاز ضروری به تخلیه ادرار و افزایش دفعات نیاز به ادرار
- عفونت مجرای ادرار
درمان تنگی مجرای ادرار
روش درمان تنگی مجرای ادرار با توجه به شدت انسداد و میزان بافت اسکار تشکیل شده میتواند متفاوت باشد.
از روشهای درمان تنگی مجرای ادرار میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
- دیلاتاسیون: گشادکردن محل تنگی مجرای ادرار با ایجاد کشش تدریجی
- یورتروتومی: بریدن محل تنگی مجرای ادرار به وسیله لیزر یا چاقو
- جراحی باز: برداشتن محل تنگی مجرای ادرار از طریق جراحی، اتصال مجدد و بازسازی آن که اگر از طریق افزودن گرافت صورت بگیرد، به آن یورتروپلاستی گفته میشود.
تا الان هیچ دارویی برای کمک به درمان تنگی مجرای ادراری معرفی نشده است.
عفونت مجرای ادرار (UTI)
عفونت مجرای ادرار (UTI) یک عفونت رایج است که مثانه، کلیهها و حالب را درگیر میکند. امکان ابتلا به عفونت مجرای ادرار برای همه وجود دارد، اما این احتمال برای زنان بالاتر است و بعضی زنان درگیر UTI عودکننده هستند.
UTI میتواند با التهاب و تورم مجرای ادرار (شامل پیشابراه) همراه شود که این التهاب، ممکن است انسداد موقتی جریان ادرار و فشار کم ادرار را ایجاد نماید.
نشانههای عفونت مجرای ادرار
نشانههای عفونت قسمت پایین (Lower UTIs) و بالای مجرای ادرار با هم متفاوت است.
نشانههای UTI قسمت پایین مجرا
عفونت مثانه (کیستیت) یا پیشابراه (لوله حامل ادرار به خارج از بدن) تحت عنوان UTI قسمت پایینی مجرای ادرار شناخته میشود و میتواند موارد زیر را به همراه بیاورد:
- افزایش دفعات نیاز به دفع ادرار
- درد یا سوزش همراه با ادرار
- نیاز ناگهانی و فوری به دفع ادرار
- احساس ناتوانی در تخلیه کامل مثانه
- درد زیر شکم
- ادرار کدر، بدبو و حاوی خون
- احساس ناخوشی، درد و خستگی
عفونت قسمت پایینی مجرای ادرار یک مشکل رایج است و نباید زیاد نگران آن بود.
عفونت قسمت بالایی مجرای ادرار
عفونت کلیوی و حالب تحت عنوان عفونت قسمت بالای مجرای ادرار یا upper UTIs شناخته میشود. در این حالت، علاوه بر نشانههای عفونت قسمت پایینی، ممکن است با موارد دیگری نیز مواجه شوید:
- تب
- درد کمر یا کنارههای شکم
- لرز
- احساس مریضی
- سرگیجه
- بیقراری
عدم درمان عفونت قسمت بالای مجرای ادرار میتواند مشکلاتی جدی را به همراه بیاورد و علاوهبر آسیبرساندن به کلیهها، منجر به انتشار عفونت در خون شود.
درمان عفونت قسمت بالای مجرای ادرار
عفونت مجرای ادرار معمولا با یک دوره کوتاه از مصرف آنتیبیوتیک درمان میشود.
معمولا زنان تحت یک دوره ۳ روزه مصرف آنتیبیوتیک (کپسول یا قرص) قرار میگیرند. مردان، زنان باردار و افراد دارای نشانههای جدیتر، به دورههای طولانیتر مصرف آنتیبیوتیک نیاز خواهند داشت.
نشانههای بیمار معمولا بعد از گذشت ۳ تا ۵ روز از شروع درمان از بین میروند. حتی اگر حس کردید که حالتان بهتر شده، حتما دوره مصرف دارویتان را تکمیل کنید.
داروهای مسکن بدون نسخه مثل پاراستامول (استامینوفن) میتواند به کاهش درد همراه با این مشکل کمک کند. مصرف مایعات فراوان هم به بهترشدن حالتان کمک میکند.
عوارض جانبی مصرف دارو
مصرف بعضی داروهای خاص مثل داروهای ضداحتقان (دکونژستانت، مثل آنتیهیستامین) یا آلفابلاکرها میتواند احتباس ادرار یا فشار کم ادرار را به همراه بیاورد.
نشانههای عوارض جانبی مصرف داروها
نشانههای عوارض جانبی داروها به داروی مصرفی فرد بستگی دارد و موارد مختلفی را شامل میشود.
درمان
معمولا عوارض جانبی داروهای مصرفی به درمان نیازی ندارند و این مشکلات بعد از اتمام دوره درمان از بین میرود. اما در صورت وجود عوارض جانبی جدی داروهای مصرفی مثل احتباس ادراری، باید سریعاً با پزشکتان تماس بگیرید.
پیری
پیری با تغییراتی طبیعی در بدن و سیستم ادراری همراه میشود و کاهش قدرت عضلات مثانه و کشسانی مجرای ادرار را ایجاد میکند. تغییرات مرتبط با پیری میتواند به فشار کم ادرار منجر شود.
کمآبی
مصرف کم یا اتلاف بیش از حد مایعات بدن، میتواند منجر به کمآبی، غلظت ادرار و فشار کم ادرار شود؛ بنابراین آب بیشتری بنوشید.
سنگ کلیه
سنگ کلیه، انباشتهای سخت تشکیل شده از مواد معدنی و نمک در داخل کلیهها است. رژیم غذایی، اضافه وزن، بعضی مشکلات پزشکی، بعضی مکملها و داروها از جمله عوامل تشکیل سنگ کلیه هستند. سنگ کلیه میتواند هر بخشی از مجرای ادرار (از کلیه تا مثانه) را درگیر کند. معمولا سنگ کلیه در صورت غلظت ادرار و فراهمشدن زمینه کریستالهشدن و چسبیدن مواد معدنی به یکدیگر ایجاد میشود.
در صورت قرارگیری سنگ کلیه در حالب یا مجرای ادرار، جریان ادرار مسدود شده و فشار کم ادرار در نتیجه آن ایجاد میشود.
نشانههای سنگ کلیه
معمولا فرد تا زمانی که سنگ کلیهاش در داخل کلیه حرکت نکند و یا وارد حالبها نشود، نشانه خاصی را مشاهده نخواهد کرد. حالب، به لولههای مرتبط کننده کلیهها و مثانه گفته میشود.
قرارگیری سنگ کلیه در داخل حالب، میتوان انسداد آن و تورم کلیه و اسپاسم حالب را ایجاد نماید که حالت بسیار دردناکی به شمار میرود. در این حالت، ممکن است با نشانههای زیر مواجه شوید:
- درد شدید و تیز در کمر و کنارههای بدن، زیر دندهها
- درد منتشر به زیر شکم و کشاله ران
- دردی که شدت آن کم و زیاد میشود.
- احساس درد یا سوزش همراه با ادرار
از نشانههای دیگر سنگ کلیه میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
- ادرار صورتی، قرمز یا قهوهای
- ادرار کدر یا بدبو
- نیاز پیوسته به دفع ادرار: دفعات زیاد مراجعه به دستشویی اما مقادیر اندک ادرار.
- حالت تهوع
- تب و لرز: در صورت وجود عفونت.
حرکت سنگ در دستگاه ادرار باعث میشود که درد سنگ کلیه دارای نوسان (برای مثال در نقاط و با شدتهای مختلف) باشد.
درمان سنگ کلیه
درمان سنگ کلیه با توجه به نوع سنگ و دلیل تشکیل آن با هم متفاوت خواهد بود.
سنگهای کوچک با نشانههای کم
اکثر سنگهای کوچک کلیه نیازی به درمانتهاجمی ندارد. میتوانید از طرق زیر، سنگ کلیه خود را دفع کنید:
- نوشیدن آب: نوشیدن ۱.۸ تا ۳.۶ لیتر آب در روز، منجر به رقیق ماندن ادرار میشود و میتواند از تشکیل سنگ کلیه جلوگیری کند. اگر پزشکتان تجویزی غیر از این نکرده باشد، باید مایعات (ترجیحا آب) کافی بنوشید تا ادرار شفاف یا نسبتا شفافی داشته باشید.
- داروی مسکن: دفع سنگهای کوچک میتواند با درد همراه شود که پزشکان برای تسکین این دردها، مصرف داروهایی مثل ایبوپروفن یا ناپروکسن را تجویز میکنند.
- دارودرمانی: امکان تجویز بعضی داروها برای کمک به دفع سنگ کلیه وجود دارد. این داروها که تحت عنوان آلفابلاکرها معروف هستند، به شلشدن عضلات حالب و دفع سادهتر و سریعتر سنگ کلیه کمک میکند. از جمله داروهای دسته آلفابلاکرها میتوان به تامسولوسین و داروهای ترکیبی دوتاستراید و تامسولوسین اشاره کرد.
نشانههای سنگ کلیه بزرگ
سنگ کلیههایی که خیلی بزرگ باشند و یا دفع آن منجر به خونریزی، صدمات کلیوی یا عفونت ادامه دار مجرای ادرار شود، به درمان گستردهتری نیاز خواهند داشت. از جمله روشهای استفاده شده برای این منظور میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
- استفاده از اولتراسوند برای شکستن سنگ: سنگ کلیه، در مواردی (بسته به اندازه و محل آن) و با توجه به دستور پزشک، به درمانی تحت عنوان سنگ شکنی برون اندامی (ESWL) نیاز خواهد داشت. در ESWL از امواج صوتی برای ایجاد ارتعاش قدرتمند، شکستن سنگها و تبدیل آن به قطعات کوچکی استفاده میشود که قابلدفع باشند. این فرایند در حدود ۴۵ تا ۶۰ دقیقه طول میکشد و درد متوسطی را ایجاد میکند، که به همین دلیل ممکن است از آرامبخش یا بیهوشی سبک در طول فرایند استفاده شود. وجود خون در ادرار، کبودی کمر یا شکم، خونریزی اطراف کلیه و اندامهای نزدیک به آن، و درد همراه با دفع سنگهای خرد شده از جمله موارد همراه با ESWL است.
- جراحی برای برداشتن سنگهای بسیار بزرگ کلیه: نفرولیتوتومی از طریق پوست، اسم روشی است که در آن یک دوربین و یک ابزار برای برداشتن سنگ کلیه، از طریق برش کوچکی در کمرتان وارد بدنتان میشود. در طول جراحی، بیهوش خواهید بود و برای ریکاوری بعد از عمل نیز به مدت یک تا دو روز در بیمارستان خواهید ماند. انجام این جراحی در صورتی توصیه میشود که استفاده از ESWL موفقیتآمیز نباشد.
- استفاده از یک اسکوپ برای برداشتن سنگ کلیه: پزشک برای برداشتن سنگ کلیههای کوچک داخل کلیه یا حالب، یک لوله نازک (یورتروسکوپ) مجهز به دوربین را از طریق مجرای ادرار وارد مثانه و حالب میکند. بعد از تعیین محل قرارگیری سنگ، امکان برداشتن یا شکستن آن برای دفع ساده تر، فراهم میشود. همچنین، امکان قراردهی یک لوله در حالب، به منظور کاهش تورم و تسریع فرایند بهبود نیز وجود دارد. این فرایند تحت بیهوشی یا بیحسی موضعی انجام میشود.
دلایل مخصوص زنان برای فشار کم ادرار
زنان ممکن است در دوره بارداری یا بعد از زایمان، با مشکل فشار کم ادرار مواجه شوند. بنا به مطالعهای در سال ۲۰۱۴، احتمال ابتلا به احتباس ادرار بعد از زایمان، در بعضی از زنان وجود دارد. بعضی از عوامل خطرزای قابل توجه که در بروز فشار کم ادرار یا احتباس ادراری بعد از زایمان عبارتاند از:
- طولانیشدن مرحله دوم زایمان
- سزارین
- پارگی پرینه
- زایمان با فورسپس یا وکیوم
- استفاده اپیدورال
- کودک با وزن بیش از ۴ کیلوگرم
ارزیابی اختلال عضلات لگن خاصره نشان میدهد که این هم میتواند یکی از نشانههای فشار کم ادرار در زنان باشد. عفونت مجرای ادرار هم یکی دیگر از دلایل رایج فشار کم ادرار است.
چه زمان بایستی فورا به پزشک مراجعه نمایید
در صورت مواجهه با هر یک از موارد زیر، باید فورا به پزشک مراجعه کنید:
- ناتوانی کامل در دفع ادرار
- درد و سوزش شدید زیر شکم یا مجرای ادرار
- وجود خون در ادرار
- تب یا نشانههای عفونت، مثل لرز یا نیاز ناگهانی به دفع ادرار
- ظهور ناگهانی یا بدترشدن نشانههای فعلی
تشخیص فشار کم ادرار
پزشک برای تشخیص دلیل فشار کم ادرار یا مشکلات دیگر سیستم ادراری، کار خود را با بررسی سوابق پزشکیتان آغاز میکند. برای مثال آنها به دنبال موارد زیر میگردند:
- چقدر از بروز مشکل فشار کم ادرارتان میگذرد.
- اینکه مشکلتان بهتدریج یا ناگهانی ایجاد شده باشد.
- اینکه فشار ادرارتان کم است یا خیر
- هر عاملی که باعث بهتر یا بدترشدن نشانههایتان شود.
آنها همچنین درباره نشانههایتان از شما سوال میکنند؛ حتما درباره هر مشکل پزشکی دیگری که دارید یا هر دارو و مکملی که مصرف میکنید، با پزشکتان صحبت کنید.
تجویز انجام یک یا چند آزمایش برای کمک به تشخیص دلیل نشانههایتان نیز احتمالا ضروری خواهد بود. برای مثال، نمونهای از ادرارتان برای آزمایش ادرار ارسال خواهد شد.
پزشکتان ممکن است که داخل مجرای ادرارتان را پاک کند. گاهی لازم است که یک لوله کوچک و منعطف تحت عنوان کاتتر را وارد مجرای ادرارتان کند. این موضوع به پزشکتان در جمع آوری مستقیم نمونه ادرار از داخل مثانه کمک میکند.
انجام یک یا چند مورد از مطالعات یورودینامیک زیر نیز محتمل است:
- آزمایش یوروفلومتری برای اندازه گیری حجم و نرخ جریان ادرار خروجی، در زمان تخلیه مثانه
- آزمایش فشار جریان، که طی آن به یک کاتتر برای اندازه گیری فشار داخل مثانه و مقایسه آن با نرخ فشار جریان ادرار نیاز است.
- آزمایش یورودینامیک تصویری، که در آن یک مایع مخصوص (رنگی) به وسیله کاتتر داخل مثانه تزریق میشود و از فرایند پر و خالیشدن مثانه، تصویربرداری خواهد شد.
آزمایش مقعدی پروستات در مردان انجام میشود. پزشک ممکن است با استفاده از اولتراسوند یا روشهای تصویربرداری دیگر، از پروستاتتان عکسبرداری کند.
کلام آخر
اگرچه فشار کم ادرار عمدتا در بین مردان سالمند مبتلا به بزرگی پروستات دیده میشود، اما امکان بروز آن در بین زنان و به خصوصی در دوره بارداری یا بعد از زایمان نیز وجود دارد. فشار کم ادرار ممکن است به صورت تدریجی ایجاد شده و تا بروز احتباس ادراری نیز ادامه یابد، که در این حالت به یک مورد اورژانسی تبدیل میشود. در صورتی که فرد با مشکل ناتوانی دفع ادرار، تب، کمردرد یا نشانههای نگران کننده دیگر مواجه شود، باید سریعاً به دنبال مراقبتهای پزشکی باشد. درمان جریان کم ادرار برای پیشگیری از وقوع مشکلات جدیتر و حفظ سلامت دستگاه ادراری ضروری است.
سوالات متداول
علت باریکشدن یا فشار کم ادرار در مردان چیست؟
شایعترین دلیل باریکشدن یا فشار کم مردان در مردان سالمند، بزرگشدن پروستات است. تقریبا تمامی مردان سالمند، با مشکل دریبلینگ (قطره قطرهشدن ادرار)، فشار کم ادرار یا مشکل در شروع ادرار مواجه میشوند. یک دلیل رایج دیگر برای بروز این مشکل، عفونت پروستات یا مجرای ادرار است.
علت باریکشدن یا فشار کم ادرار در زنان چیست؟
باریکشدن یا فشار کم ادرار در زمان میتواند ناشی اختلال دفع باشد. این عبارت تقریبا میتواند تمامی مشکلات ناشی از ناهماهنگی میان مجرای ادرار و عضلات مثانه را در بر بگیرد. در نتیجه، شلشدگی عضلات لگن خاصره در حین ادرار، به صورت کامل رخ نمیدهد.
علت باریکشدن یا فشار کم ادرار در کودکان چیست؟
دلیل باریکشدن یا فشار کم ادرار در کودکان هم میتواند مشابه بزرگسالان باشد. کودکان از مشکل بزرگشدن پروستات رنج نمیبرند اما مشکلاتی مثل عفونت مجرای ادرار، تنگی مجرای ادرار یا اختلال دفع میتواند باریکشدن یا فشار کم ادرار در کودکان را به همراه بیاورد.
علت فشار کم ادرار اول صبح چیست؟
یکی از نشانههای رایج بزرگشدگی پروستات در مردان، فشار کم ادرار اول صبح است. فشار ادرار اول صبح مردان معمولا کم است اما در طول روز به حالت طبیعی و نرمال خود بر میگردد؛ این یکی از نشانههای معمول بزرگی پروستات به شمار میرود.
چطور باید فشار ادرار را افزایش دهم؟
- فعال باشید؛ کمبود فعالیتهای جسمانی منجر به احتباس ادرار میشود.
- تمرینات کگل را انجام دهید.
- آرام باشید: اضطراب و تنش عصبی در بعضی مردان، منجر به تکرر ادرار میشود.
- سعی کنید دوبار به دستشویی بروید: بعد از آنکه برای دفع ادرار به دستشویی رفتید، مجددا برای تخلیه کامل مثانه به سرویس بهداشتی بروید.
چه ویتامینهایی باعث افزایش فشار ادرار میشود؟
مصرف مکملهای حاوی ویتامین دی، یک راه ساده و موثر در بهبود عملکرد مثانه است.
آیا اضطراب روی باریکشدن یا فشار کم ادرار موثر است؟
استرس یا احساسی شدن، شروع ادرار را سخت میکند. در سمت مقابل، سختی شروع ادرار میتواند باعث بدترشدن اضطراب و بالا رفتن سطح تنش عصبیتان شود. قرارگیری در بعضی شرایط، میتواند منجر به تشدید مشکل افراد مبتلا به مثانه خجالتی شود.
