بیماری‌های مختلفی عامل وجود خون در ادرار یا هماچوری هستند. این خون می‌تواند کاملاً آشکار باشد یا بعضاً آن‌قدر مقدارش کم باشد که با چشم غیرمسلح قابل دیدن نباشد. هر گونه خون در ادرار می‌تواند نشان‌دهنده یک مشکل جدی در بدن باشد حتی اگر صرفاً یک بار اتفاق بیافتد. جدی نگرفتن هماچوری می‌تواند منجر به بدترشدن بیماری‌هایی مثل سرطان و بیماری‌های کلیوی شود. پس با مشاهده خون در ادرار، در اسرع وقت به پزشک مراجعه کنید.
دلایل وجود خون در ادرار
بروز ادرار خونی می‌تواند دلایل مختلفی داشته باشد که بعضی از موارد آن جدی هستند. بیماری‌هایی که سبب بروز ادرار خونی می‌شوند به ترتیب شیوع عبارت‌اند از:
عفونت مجاری ادراری (UTI)
این مورد به عفونت در قسمت‌های مختلف سیستم ادراری اشاره دارد که باعث ادرار خونی می‌شود.
علائم همراه
- درد در پهلو، شکم، لگن یا کمر
- احساس درد در قسمت پایینی لگن
- ادرار کف‌آلود با بوی زننده
- بی‌اختیاری ادراری
- تکرر ادرار
- بی‌اختیاری فوری
- سوزش ادرار (دیزوری)
درمان
بهترین کار برای درمان عفونت مجاری ادراری مراجعه به پزشک است. شما برای درمان عفونت ادراری نیاز به آنتیبیوتیک دارید. پزشکتان آنتی‌بیوتیکی را انتخاب خواهد کرد که بیشترین اثربخشی را علیه باکتری عامل این عفونت دارد.
وقتی نسخه آنتیبیوتیک را دریافت کردید، حتما باید دستور مصرف آن را به درستی رعایت کنید. حتماً کل دوره مصرف آنتیبیوتیک را کامل کنید حتی اگر علائمتان رفع شد و احساس بهبودی کردید. اگر این دوره را کامل نکنید، عفونت ممکن است برگردد و درمانش بازهم سخت‌تر شود.
سوند یا کاتتر
مشاهده خون یا مواد زائد در لوله سوند در سوندهای ماندگار نسبتا رایج است. اما زمانی مشکل‌ساز می‌شود که سیستم تخلیه سوند دچار انسداد بشود.
کاتتر یا سوند شاید باعث بروز خونریزی خفیف در ادرار به دلایل زیر بشود:
- آسیب به پیشاب‌راه حین قراردادن یا درآوردن سوند
- تنگ‌شدگی حالب به خاطر بافت اسکار شده به دلیل استفاده مکرر از سوند
- آسیب به مثانه به خاطر قراردادن نادرست سوند
یادتان باشد خون کم در ادرار پس از استفاده از سوند خیلی جای نگرانی ندارد و قاعدتاً ظرف یکی دو روز بهبود می‌یابد. اما اگر بیشتر از حد انتظار خونریزی ادامه پیدا کند یا تکه‌های زائد یا لخته‌های خونی بزرگی را دفع می‌کنید، فوراً باید به پزشک مراجعه کنید اگر گمان می‌کنید که مسیر کاتتر شما مسدود شده.
داروها
یک سری از داروها مثل آنتی‌بیوتیک‌ها مانند ریفامپین ممکن است باعث تغییر رنگ ادرار شما به قرمز تیره، قهوه‌ای، یا سیاه شوند. اگر پزشکتان این مورد را به شما گوش‌زد کرده که اصلاً جای نگرانی نیست و رنگ ادرار به خاطر خون تغییر نکرده و بعد از تمام‌شدن دوره مصرف آنتیبیوتیک به حالت طبیعی بازمی‌گردد.
البته بعضی داروها ممکن است واقعا باعث بروز هماچوری یا خون در ادرار بشوند مثل آمینوگلیکوزیدها، سیکلوفسفامید، آمی تریپتیلین، مدر‌ها (ادرارآورها)، ضددردها، قرص‌های ضد بارداری، قرص‌های ضد تشنج، و پنی سیلین‌ها (وسیع الطیف)
یک سری از رقیق‌کننده‌های خون هم ممکن است باعث بروز هماچوری شوند مثل وارفارین، آپیکسابان، و دابیگاتران
اگر پس از مصرف این داروها، خون در ادرارتان دیدید، حتماً با پزشکتان تماس بگیرید.
خونریزی قاعدگی
زنان در زمان قاعدگیشان ممکن است خون در ادرار مشاهده کنند. در زنان، شایع‌ترین دلیل خون در ادرار خونریزی واژن است که خونریزی ناشی از قاعدگی یکی از موارد آن است. البته اکثراً طبیعی است و جای نگرانی نیست و بدون درمان خودش بهبود می‌یابد.
البته اگرچه زنان به دیدن کمی خون در ادرارشان حین قاعدگی عادت دارند، اما اگر هماچوری خارج از برهه‌های قاعدگی اتفاق بیفتد، باید پیگیر این مسئله شوند.
اگر خونریزی واژن عامل هماچوری باشد، مختصص زنان آزمایش‌هایی را انجام خواهد داد تا دلیل اصلی را مشخص کند.
ورزش سنگین
اگر بعد از ورزش سنگین خون در ادرار دیدید، احتمالاً دچار “هماچوری ناشی از ورزش” شده‌اید. خبر خوب این است که مشکل شما به احتمال زیاد خودبخود با ریکاوری شما از ورزش بهبود می‌یابد. اگر بعد از 72 ساعت هنوز خون در ادرارتان می‌بینید، دیگر بهتر است به پزشک مراجعه کنید. دقت کنید که یک سری از عوامل نیاز به بررسی دقیق دارند خصوصاً اگر مرتب خون در ادرار می‌بینید یا بعد از 72 ساعت هنوز خون در ادرارتان وجود دارد.
گاهاً محصولات تجزیه گلبولهای قرمز خون و عضلات ممکن است از طریق ادرار دفع بشوند که باعث تیره‌تر شدن ادرار می‌شود و یک سری افراد ممکن است آن را به اشتباه خون تصور کنند. یک سری غذاها هم ادرار را قرمزگون می‌کنند. برای اکثر موارد هماچوری ناشی از ورزش، دلایل خونریزی به شدت و مدت فعالیت و همین طور میزان آب دریافتی ورزشکار مربوط می‌شوند. فعالیت‌های طولانی‌تر و شدیدتر بیشتر باعث بروز هماچوری می‌شوند.
هماچوری ناشی از ورزش بیشترین شیوع را در بین دوندگان دارد خصوصاً آن‌هایی که بیشتر از 10000 متر می‌دوند. گاهاً هماچوری به آسیب ناشی از ضربه مربوط می‌شود مثل ضربه مستقیم یا افتادن روی زمین.
سیستیت یا عفونت (التهاب) مثانه
سیستیت یعنی التهاب مثانه که عموما به خاطر عفونت باکتریایی بروز پیدا می‌کند. عفونت‌های مثانه زمانی اتفاق می‌افتند که باکتری‌های موجود در ناحیه بین واژن/آلت تناسلی و مقعد (یعنی میان‌دوراه یا پرینه) وارد پیشاب‌راه شده و به سمت مثانه حرکت می‌کنند. عفونت‌های مثانه شایع‌ترین نوع عفونت مجاری ادراری هستند. این عفونت‌ها می‌توانند در هر قسمتی از مجاری ادراری مثل کلیه‌ها، حالب، مثانه، یا پیشاب‌راه اتفاق بیفتند.
علائم همراه
- تکرر ادرار
- درد/سوزش حین دفع ادرار
- ادرار تیره یا بدبو
درمان
عفونت مثانه را معمولاً به کمک آنتیبیوتیک درمان می‌کنند. پزشک شما بر اساس نوع باکتری‌ای که در آزمایشات ادرار شما پیدا کرده، آنتی بیوتیک مناسب را تجویز خواهد کرد. برای این که عفونت به طور کامل درمان شود حتماً باید همه آنتی بیوتیک‌هایی که پزشک تجویز کرده را کامل مصرف کنید.
سنگ در مجاری ادراری
منظور یعنی هر گونه سنگی که در مجاری ادراری پیدا می‌شود مثل سنگ کلیه، سنگ مثانه، و سنگ حالب. این‌ها کریستال‌هایی هستند که از مواد معدنی موجود در ادرار تشکیل می‌شوند. این سنگ‌ها می‌توانند در کلیه‌ها یا مثانه به وجود بیایند. سنگ‌های بزرگ این توانایی را دارند که باعث انسداد مجاری شوند که نتیجه‌اش می‌شود ادرار خونی و درد شدید.
حتی اگر سنگ باعث انسداد نشود و کم‌کم از طریق مجاری ادراری از بدن دفع بشود، می‌تواند باعث آسیب و تحریک پوشش داخلی سیستم ادراری بشود که نتیجه‌اش هماچوری است.
علائم همراه
- احساس درد در قسمت پایینی کمر یا پهلو. این درد می‌تواند حالتی گنگ داشته باشد که خودش می‌آید و خودش هم از بین می‌رود. البته می‌تواند شدید هم بشود و فرد را به اتاق اورژانس ببرد.
- حالت تهوع و استفراغ همراه با درد
- درد/سوزش حین دفع ادرار
- عدم توانایی در دفع ادرار
- احساس نیاز به ادرار مکرر
- تب یا لرز
- ادرار بدبو یا کف‌آلود
درمان
وقتی که این بیماری تشخیص داده شد، پزشکتان اول مشخص می‌کند آیا اصلاً شما نیاز به درمان دارید یا خیر. یک سری سنگ‌های کوچک خودشان حین دفع ادرار از بدن خارج می‌شوند که البته می‌تواند خیلی دردناک هم باشد. اگر پزشکتان تشخیص بدهد که نیاز به درمان دارید، گزینه‌های شما دارودرمانی و جراحی است.
داروها اکثراً برای کاهش درد، مدیریت تهوع/استفراغ، یا شل کردن حالب تجویز می‌شوند تا سنگ دفع شود. داروهای رایجی که تجویز می‌شوند عبارتند از تامسولوسین و نیفدیپین.
قبل از مصرف ایبوپروفن حتما با پزشکتان مشورت کنید. دلیلش این است که اگر این دارو را حین حمله حاد سنگ کلیه مصرف کنید ممکن است شانس نارسایی کلیوی را بالا ببرد.
گزینه‌های جراحی خیلی بسته به اندازه و ناحیه سنگ متفاوت هستند. مثال‌های جراحی عبارتند از موارد سبک مثل سنگ‌شکنی کم‌تهاجمی شاک‌ویو و موارد جدی‌تر مثل جراحی باز برای سنگ‌های بزرگ که مجرای ادراری را کامل مسدود کرده‌اند.
درمان با سنگ‌شکن یا TUL
مشاهده کمی خون چند روز تا چند هفته بعد از مداخله TUL طبیعی است. شاید هم حین دفع سنگ دچار درد و تهوع بشوید. این مورد معمولاً درست بعد از درمان اتفاق می‌افتد و گاها تا 4-8 هفته هم طول می‌کشد.
حین سنگ شکنی TUL، دستگاه از امواج صوتی قدرتمندی برای شکستن سنگ در مجرای ادراری شما استفاده می‌کند. همین اتفاق می‌تواند باعث آسیب خفیف به کلیه‌ها و مجاری ادراری بشود که نتیجه آن مشاهده خون در ادرار است. همین طور دفع سنگ‌های کوچک می‌تواند باعث آسیب خفیف و تحریک پوشش‌های داخلی پیشاب‌راه یا حالب و در نتیجه خونریزی آن‌ها بشود.
بزرگ‌شدن پروستات (هیپرتروفی خوش‌خیم پروستات)
هیپرپلازی خوش‌خیم پروستات بیماری‌ای است که در آن اندازه پروستات بزرگ می‌شود. اگر پروستات بزرگ بشود، می‌تواند مانع دفع ادرار و مایع منی از پیشاب‌راه بشود. این بیماری سرطان نیست اما علائمش می‌تواند نشانه‌ای از بیماری‌های جدی‌تری مثل سرطان پروستات باشد.
هیپرپلازی خوش‌خیم پروستات می‌تواند باعث استاز ادراری بشود که یعنی ماندن ادرار در مثانه برای مدت طولانی. ادراری که در مثانه ساکن مانده موقعیت خوبی را برای تشکیل سنگ‌های کلیوی و مثانه فراهم می‌کند. این سنگ‌ها می‌توانند پوشش داخلی مثانه را تحریک کرده و باعث خونریزی بشوند.
انسداد مزمن به وجود آمده توسط هیپرپلازی خوش‌خیم پروستات حتی می‌تواند باعث کشیدگی و ضعف دیواره مثانه هم بشود. به این ترتیب، عروق خونی بیشتر در معرض پارگی قرار می‌گیرند که خودش باز هم عامل دیگری برای ادرار خونی است.
علائم همراه
پروستات دور پیشاب‌راه را احاطه کرده؛ وقتی که هیپرپلازی خوش‌خیم پروستات باعث افزایش اندازه پروستات شد، می‌تواند باعث انسداد پیشاب‌راه بشود. در نتیجه، علائم اولیه هیپرپلازی خوش‌خیم پروستات عبارتند از:
- ادرار کند یا قطره‌قطره
- احساس مشکل در شروع ادرار
- نشتی ادرار (بی اختیاری)
- احساس ناگهانی دفع ادرار
- نیاز به مرتب بیدار شدن در شب برای دفع ادرار
- عدم توانایی تخلیه کامل مثانه
- درد بعد از انزال یا حین دفع ادرار
- تغییر رنگ ادرار
- بوی بد ادرار
درمان
درمان قطعی برای هیپرپلازی خوش‌خیم پروستات وجود ندارد اما یک سری راه حل درمانی برای تسکین علائم وجود دارد. اگر علائمتان خفیف است احتمالاً اصلاً نیازی به درمان ندارید. شاید پزشکتان به شما نوعی رویکرد “انتظار هوشیارانه یا watchful waiting” توصیه کند که یعنی هر چند مدت یک بار توسط او ویزیت بشوید تا مطمئن شود بیماری شما بدتر نشده.
رایج ترین داروهای تجویزی برای شل‌کردن عضله داخل پروستات استفاده می‌شوند که تنش و فشار را از روی پیشاب‌راه شما بر می‌دارد. یک سری از داروها هم تولید هورمون DHT را کم می‌کنند که می‌توانند رشد غده پروستات را کند کنند. این داروها بیشتر برای افرادی مناسب است که پروستات‌های بزرگتری دارند. پزشکتان حتی شاید داروهای ترکیبی ای را تجویز کند که به درمان علائم شما و بهبود جریان ادرارتان کمک می‌کنند.
در موارد شدید، جراحی‌های مختلفی وجود دارند که برای برداشتن بافتی از پروستات که باعث انسداد پیشاب‌راه شده استفاده می‌شوند.
تنگی پیشاب‌راه
در تنگی پیشاب‌راه، حالت اسکار اتفاق می‌افتد که باعث تنگی لوله‌ای می‌شود که ادرار را از بدن شما بیرون می‌برد (پیشاب‌راه). این تنگ‌شدگی، جریان ادرار را از مثانه محدود می‌کند و می‌تواند باعث مشکلات مختلفی در مجاری ادرای مثل التهاب و عفونت بشود.
علائم همراه
علائم و نشانه‌های تنگی پیشاب‌راه عبارتند از:
- کاهش جریان ادرار
- تخلیه ناقص مثانه
- حالت افشانه ای شدن جریان ادرار
- مشکل و درد حین دفع ادرار
- احساس نیاز شدید به دفع ادرار یا تکرر ادرار
- عفونت مجاری ادراری
درمان
پزشکتان تصمیم‌گیری راجع به درمان تنگی پیشاب‌راه را بر اساس مشاهدات تصویربرداری پزشکی انجام می‌دهد. گزینه‌های درمانی عبارت‌اند از:
- اتساع مجاری ادراری
- اورتروتومی
- اورتروپلاستی
برای تنگی‌های کوتاه، متخصصین احتمالا اول فقط اتساع مجاری یا اورتروتومی داخلی را امتحان می‌کنند.
آسیب به مجاری ادراری
منظور از این حالت آسیبی است که مستقیم به خاطر حوادث فیزیکی مثلاً چاقو خوردگی به مجاری ادراری وارد می‌شود.
علائم همراه
- درد در پایین شکم
- حس درد در لمس شکم
- کبودی در ناحیه آسیب
- تخلیه خونی پیشاب‌راه
- مشکل در شروع دفع ادرار یا عدم توانایی در تخلیه کامل مثانه
- نشت ادرار
- ادرار دردناک
- درد در لگن
- جریان ادرار ضعیف و کوچک
- اتساع شکمی یا نفخ
درمان
اهداف درمان عبارت‌اند از کنترل علائم، تخلیه ادرار، ترمیم آسیب، و پیشگیری از عوارض. درمان اورژانسی می‌تواند شامل موارد زیر باشد:
- انتقال خون
- سرم‌درمانی برای جبران مایعات از دست‌رفته
- تحت‌نظربودن در بیمارستان
جراحی اورژانسی هم گاهاً در آسیب‌های وسیع یا پریتونیت (التهاب حفره شکمی) برای ترمیم آسیب و تخلیه ادرار از حفره شکمی انجام می‌شود.
پیلونفریت (نوعی عفونت کلیوی)
عفونت کلیوی یا پلی‌نفریت نوعی عفونت مجاری ادراری است. این بیماری توسط باکتری‌ها حین حرکت از یک قسمت از بدن مثل مثانه به سمت یک یا هر دو کلیه ایجاد می‌شود. عفونت‌های کلیوی اکثراً از عفونت‌های مجاری ادراری تحتانی جدی‌تر هستند. اکر علائم عفونت کلیوی داشتید، حتما به پزشک مراجعه کنید.
علائم همراه
- تب
- لرز
- درد در ناحیه پایینی کمر یا پهلوها
- ادرار دردناک
- ادرار کف‌آلود و بدبو
- حس نیاز فوری به دفع ادرار یا تکرر ادرار
درمان
پزشکان عفونت‌های کلیوی را با آنتیبیوتیک درمان می‌کنند. شما باید حداقل 14 روز آنتیبیوتیک مصرف کنید. اگر خیلی بیمار هستید یا با مصرف آنتیبیوتیک احساس بهبودی پیدا نکردید، شاید باید در بیمارستان درمان بشوید یا دوره آنتی‌بیوتیک‌درمانی را ادامه بدهید.
بیماری کلیوی
در بیماری مزمن کلیوی (CKD)، کلیه‌ها آسیب وارد شده و کلیه‌ها آن طور که باید و شاید کار نمی‌کنند. کلیه‌ها مثل یک فیلتر در بدن شما عمل می‌کنند که مواد زائد، سموم، و آب اضافی را از خون تصفیه می‌کنند. همین‌طور در سلامت استخوان‌ها و گلبولهای قرمز هم نقش اساسی دارند. وقتی که کلیه‌ها کم کم دچار افت عملکرد می‌شوند، دیگر نمی‌توانند مواد زائد را تصفیه کنند که یعنی تجمع مواد زائد در خون.
علائم همراه
در مراحل اولیه بیماری کلیوی، علائم خیلی بارز نیستند. اما با پیشروی بیماری، علائم احتمالی عبارتند از:
- احساس نیاز بیشتر به دفع ادرار
- خستگی، ضعف و کمبود انرژی
- بی اشتهایی
- ورم دستها، پاها، و قوزک پا
- تنگی نفس
- ادرار کف‌آلود
- چشم‌های پف‌کرده
- پوست خشک و خارش آن
- مشکل در تمرکز
- مشکل خواب
- بی‌حسی
- تهوع یا استفراغ
- گرفتگی عضلات
- افزایش فشارخون
- تیرگی پوست
حواستان باشد که تجمع مواد زائد در خون و بروز علائم طی سالیان اتفاق می‌افتد نه به یکباره.
درمان
درمان قطعی برای بیماری مزمن کلیوی وجود ندارد اما می‌شود قدم‌هایی برداشت تا عملکرد کلیه‌ها را حفظ کنیم تا برای مدت‌ها به فعالیت خودشان ادامه بدهند. داروهایی هم وجود دارند که کارکرد کلیه و کیفیت خون را تنظیم می‌کنند. اگر بیماری پیشرفته باشد دیالیز و در موارد شدیدتر پیوند کلیه ضروری خواهد بود.
بیماری کلیوی ناشی از دیابت
بیماری کلیوی ناشی از دیابت (نفروپاتی دیابتی) از عوارضی است که بیماری دیابت در برخی افراد به وجود می‌آورد. در این بیماری، فیلترهای کلیه، گلومرول‌ها، آسیب می‌بینند. به خاطر این مشکل، کلیه‌ها مقادیر غیرطبیعی از پروتئین را از خون به داخل ادرار “نشت” می‌دهند. اصلی‌ترین پروتئینی که از کلیه‌های آسیب دیده نشت می‌کند آلبومین نام دارد که ظاهر خونی به ادرار می‌دهد.
علائم همراه
علائم معمولاً با پیشرفت بیماری کلیوی خودشان را نشان می‌دهند. اکثراً علائم اولیه مبهم و غیر اختصاصی هستند (مثل احساس خستگی، کمبود انرژی و کلاً ناخوش بودن). اما در بیماری‌های کلیوی شدیدتر، علائمی‌که بروز می‌کنند عبارتند از:
- مشکل در شفاف اندیشیدن
- کم‌اشتهایی
- کاهش وزن
- پوست خشک و خارش آن
- گرفتگی عضلات
- احتباس مایعات بدن که باعث ورم پاها و قوزک پا می‌شود
- پف‌کردگی چشم‌ها
- احساس نیاز بیشتر به دفع ادرار
- رنگ‌پریدگی به خاطر کم‌خونی
- حس ناخوش بودن (تهوع)
درمان
درمان‌ها اول از همه تلاش می‌کنند تا مانع از پیشرفت بیماری به نارسایی کلیوی بشوند یا حداقل آن را به تاخیر بیاندازند. خصوصاً اگر در مراحل اولیه بیماری کلیوی دیابتی هستید، این بیماری همیشه قرار نیست به فاز دفع پروتئین برسد. هدف دوم کاهش ریسک بروز بیماری‌های قلبی‌عروقی مثل بیماری قلبی و سکته مغزی است.
راهکارهای درمانی ممکن عبارتند از:
- دارو: داروهایی خاصی وجود دارند که در این موارد برای شل‌کردن عروق خونی و گشاد کردن آن‌ها تجویز می‌شوند تا فشار خون وارد بر عروق را کاهش دهند. در واقع داروهایی هستند که اغلب برای کنترل فشار خون تجویز می‌شوند. اما نحوه اثر آن‌ها به نظر اثرات محافظتی روی کلیه‌ها و قلب هم دارد. یعنی این داروها به پیشگیری از پیشرفت بیماری کلیوی یا حداقل در به تاخیر انداختن آن کمک می‌کنند.
- کنترل قند خون: کنترل خوب سطح قند خونتان یا همان گلوکز به کندکردن روند بیماری کلیوی و کاهش ریسک عوارض بیشتر کمک می‌کند.
- کنترل فشار خون: کنترل دقیق فشار خون احتمالاً باعث کاهش ریسک بروز بیماری‌های قلبی‌عروقی و پیشگیری از پیشرفت بیماری و کند شدن آن می‌شود.
پرفشاری خون یا فشار خون بالا
در موارد نادر، خون در ادرار می‌تواند ناشی از فشار خون بالا یا hypertension باشد. فشار خون بالا می‌تواند به شریان‌های تامین‌کننده خون کلیه‌ها آسیب بزند که منابع اکسیژنی و مغذی لازم را محدود می‌کند. این مسئله در طول زمان به کلیه‌ها آسیب می‌زند و کم‌کم باعث نارسایی آن‌ها می‌شود.
وقتی کلیه‌ها کم‌کم دچار افت عملکرد شوند، نوعی چرخه معیوب آغاز می‌شود. یعنی کلیه‌ها نمی‌توانند مایعات کافی را فیلتر کنند که خودش باعث افزایش فشار خون می‌شود. همین طور کلیه‌های آسیب دیده هورمون آلدوسترون کمتری ترشح می‌کنند که این هورمون خودش به بدن در تنظیم فشار خون کمک می‌کند.
اگر فشار خون خیلی بالا باشد یا برای مدت‌ها بدون درمان باقی مانده باشد، می‌تواند باعث آسیب به کلیه‌ها بشود. اگر خون در ادرار به خاطر افزایش فشار خون باشد، نشان می‌دهد که فشار خون شروع به تخریب بافت کلیه کرده است.
علائم همراه
پرفشاری خون را قاتل خاموش هم نامیده اند چون اکثرا بدون علامت است. در واقع تنها راه این که بفهمیم آیا کسی فشار خون دارد این است که آن را چک کنیم.
بعید است بیماری کلیوی در مراحل اولیه علائمی داشته باشد. در این حالت، پزشک شما به دنبال وجود یک سری پروتئین خاص مثل آلبومین در ادرار می‌گردد تا بیماری را تشخیص دهد.
اگر در این موارد خون در ادرار مشاهده کردید، باید حتما به پزشک مراجعه کنید تا بیماری کلیوی‌تان را درمان کنید. یادتان باشد اگر عامل اصلی مشکل شما فشار خون کنترل نشده باشد کلیه‌های شما بهبود نخواهند یافت. در این موارد، باید قبل از هر گونه امید به بهبودی، مشکل فشار خون را حل کنید.
درمان
بهترین راه برای پیشگیری از آسیب کلیوی ناشی از فشار خون و کنترل علائم آن مثل خون در ادرار کاهش فشار خون است. داروهایی وجود دارند که برای این مشکل تجویز می‌شوند اما تغییرات در سبک زندگی هم به همان نسبت مهم هستند. این تغییرات عبارتند از:
- فعالیت فیزیکی منظم در روتین روزانه یا هفتگی‌تان: حداقل 150 دقیقه در هفته
- حفظ وزن بدن در حد نرمال یا رژیم‌گرفتن و ورزش‌کردن برای رسیدن به وزن سالم
- عدم استعمال دخانیات: چون برای فشار خون شما مضر است و می‌تواند به عروق خونی آسیب بزند.
- تکنیک‌های سالم مدیریت استرس مثل یوگا و مدیتیشن
- مصرف غذاهای سالم کم‌چرب با کلسترول پایین و با مقادیر بالای مواد مغذی، پروتئین و فیبر
فیبروم رحم
فیروم‌های رحمی جزو شایع‌ترین اشکال تومور خوش‌خیم در زنان هستند. یکی از نشانه‌های فیبروم‌های بزرگ وجود خون در ادرار است. البته این موارد خیلی شایع نیستند اما به هر حال بیمارانی بوده اند که فیبروم رحمی باعث آسیب به مثانه‌شان شده. اگر هر کدام از این موارد رشد غیرطبیعی باعث پارگی مثانه بشود، می‌تواند منجر به نشت ادرار در سرتاسر بدن شود که پیامدی کشنده دارد.
علائم همراه
فیبروم‌های رحمی همیشه بی‌خطر نیستند. هر چقدر که زودتر به پزشک مراجعه کنید تا آن‌ها را تشخیص دهد، برداشتن و درمان آن‌ها هم ساده‌تر خواهد شد. علائم عبارتند از:
- خونریزی قاعدگی شدید
- درد در مقعد
- حس سیر بودن و بی اشتهایی همزمان
- افزایش سایز دور کمر
- عدم توانایی در بارداری
- خونریزی بین چرخه‌های قاعدگی
- توده لگنی
- خونریزی قاعدگی نامنظم
- اسهال
درمان
خیلی از زنان با فیروم‌های رحمی هیچ علامتی ندارند یا صرفاً یک سری علامت کمی آزاردهنده دارند که با آن کنار می‌آیند. اگر شما هم چنین وضعیتی دارید، بهترین گزینه انتظار هوشیارانه است.
یادتان باشد فیبروم‌ها سرطانی نیستند و خیلی به ندرت در بارداری مشکل ایجاد می‌کنند. معمولاً کند رشد می کنند یا اصلا رشد نمی‌کنند، و بعد از یائسگی اکثراً کوچک می‌شوند (زمانی است که هورمون‌های تولید مثل متوقف می‌شوند).
البته یک سری گزینه درمانی برای فیبروم‌هایی که علامت‌دار شده یا به عنوان اقدامات پیشگیرانه وجود دارد. درمان‌ها عبارتند از:
- دارو: داروهای فیبروم‌های رحمی هورمون‌هایی را هدف قرار می‌دهند که چرخه قاعدگی شما را تنظیم می‌کنند و علائمی مثل خونریزی ماهانه شدید و درد در لگن را درمان می‌کنند. البته فیبروم‌ها را از بین نمی برند بلکه شاید آن ها را کوچک کنند.
- جراحی فراصوت متمرکز با MRI: در این جراحی، شما در دستگاه MRI ی قرار می‌گیرید که به نوعی مبدل فراصوت پرانرژی مجهز است. وقتی که مکان فیبروم مورد هدف قرار گرفت، مبدل فراصوت امواج صوتی را روی فیبروم متمرکز کرده تا به نواحی کوچک بافت فیبروم حرارت وارد کرده و آن ها را تخریب کند.
- روش های کم‌تهاجمی: مثال‌هایش عبارتند از آمبولیزاسیون شریان رحمی، ابلیشن با فرکانس رادیویی، میومکتومی لاپاراسکوپیک یا رباتیک، میومکتومی هیستروسکوپیک، و ابلیشن اندومتر یا مخاط رحم.
- روش‌های جراحی: میومکتومی شکمی، برداشت رحم
اندومتریوز
اندومتریوز بیماری‌ای است که در آن بافتی شبیه به پوشش رحم در قسمت‌های دیگر بدن رشد می‌کند. وقتی که این بافت در مکان‌های ناخواسته رشد کند، باعث علائم ناخوشایندی می‌شود که روی زندگی فرد تأثیر منفی می‌گذارد. برخی بیماران اندومتریوز در باردار شدن هم مشکل دارند.
علائم همراه
علائم زیادی در ارتباط با اندومتریوز وجود دارند. اصلی ترین آن درد است که می‌تواند شدید یا خفیف باشد. درد معمولاً در شکم، ناحیه لگن، و پایین کمر احساس می‌شود. اگرچه اندومتریوز بیماری شایعی است، اما همه افراد علائم را تجربه نخواهند کرد.
افرادی که علائم اندومتریوز را تجربه می‌کنند شاید موارد زیر را داشته باشند:
- گرفتگی‌های قاعدگی خیلی دردناک
- درد در ناحیه شکم یا کمر حین دوره پریود یا بین این دوره‌ها
- درد حین رابطه جنسی
- خونریزی شدید در طول پریودها یا لکه‌های خونی بین پریودها
- ناباروری (مشکل در باردار شدن)
- اجابت مزاج دردناک
درمان
در خیلی از موارد، طرح درمان اساساً روی مدیریت درد و بهبود مسائل باروری تمرکز می‌کند. این کار را می‌شود با دارو و جراحی انجام داد. داروها اغلب برای کمک به کنترل علائم اندومتریوز استفاده می‌شود و مهم‌ترین آن‌ها مسکن‌ها و درمان‌های هورمونی هستند.
در برخی موارد، پزشکتان شاید جراحی را به عنوان راهی برای تایید و درمان اندومتریوز پیشنهاد کند. اگرچه که جراحی همیشه ریسک‌های خاص خودش را دارد اما می‌تواند راهی موثر برای تسکین درد و در برخی موارد بهبود باروری باشد.
کم‌خونی داسی‌شکل
کم‌خونی داسی‌شکل نوعی بیماری ارثی است که گلبولهای قرمز خون را تحت تأثیر قرار می‌دهد و سلامت فرد را دچار مشکل می‌کند. در این بیماری، هموگلوبین شما نرمال نیست و نمی‌تواند به راحتی از عروق خونی عبور کند. هموگلوبین پروتئینی است که بخشی از گلبولهای قرمز خون را تشکیل می‌دهد. در واقع ماده‌ای است که اکسیژن را در خون حمل می‌کند.
علائم همراه
علائم و نشانه‌های کم‌خونی داسی‌شکل در سن 4 الی 5 ماهگی در نوزاد خودشان را نشان می‌دهند. قبل از آن، هموگلوبین جنین نمی‌گذارد که گلبولهای قرمز خون تغییر شکل بدهند (یعنی داسی‌شکل شوند).
علائم و نشانه‌های کم‌خونی داسی‌شکل از فرد به فرد متفاوت هستند. برخی افراد علائم خفیفی دارند در حالی که بعضی از بیماران مرتب باید به خاطر عوارض جدی آن بستری شوند.
علائم و نشانه‌های کم‌خونی داسی‌شکل عبارتند از:
- درد
- کم‌خونی که با خستگی و ضعف بروز پیدا می‌کند.
- ورم و التهاب مفاصل
- انسداد جریان خون در طحال یا کبد
- زردی (زردی پوست و چشم‌ها)
درمان
برای اکثر افرادی که امروزه کم‌خونی داسی‌شکل دارند داروهایی وجود دارد که شدت بیماری را بهبود داده و علائم آن را درمان می‌کند. پیوند خون یا مغز استخوان (پیوند سلول‌های بنیادی) می‌تواند کم‌خونی داسی‌شکل را کاملاً درمان کند.
سرطان
علاوه بر بیماری‌هایی که در بالا بیان شد، سلول‌هایی که به طرز غیر قابل کنترلی در بدن رشد می‌کنند (یعنی سرطان) هم می‌توانند باعث ادرار خونی شوند. البته وجود خون در ادرار لزوماً نشانه سرطان نیست. اما یک سری علائم غیرقابل چشم‌پوشی وجود دارند که در یک سری از سرطان‌ها خودشان را نشان می‌دهند و وجود خون در ادرار می‌تواند یکی از آن‌ها باشد.
انواع سرطان‌هایی که باعث وجود خون در ادرار می‌شوند عبارتند از:
- سرطان مثانه
- سرطان کلیه
- سرطان پیشاب‌راه
- سرطان حالب
- سرطان پروستات
بیماری‌های مادرزادی
بیماری‌های ژنتیکی مختلفی وجود دارند که با ظاهر شدن خون در ادرار مرتبط هستند. درمان‌های احتمالی و علائم همراه به شدت از بیماری به بیماری متفاوت هستند. چند مثال مهم عبارتند از:
- سندرم آلپورت: نوعی اختلال ارثی است که کلیه‌ها را تحت تأثیر قرار داده و می‌تواند باعث هماچوری، دفع پروتئین، و بیماری پیش‌رونده کلیوی بشود.
- بیماری کلیه پلی‌کیستیک (PKD): نوعی بیماری ژنتیکی است که در آن کیست‌هایی در کلیه‌ها به وجود می‌آیند. هماچوری می‌تواند در نتیجه پارگی کیست‌ها یا آسیب به بافت کلیه اتفاق بیفتد.
- نفروپاتی غشای پایه نازک: این بیماری ژنتیکی ساختار سیستم فیلتراسیون کلیه را تحت تأثیر قرار می‌دهد و باعث نازک‌شدن غشای پایه می‌شود. هماچوری علامت شایعی در این بیماری است.
- بیماری فابری: بیماری فابری نوعی اختلال وراثتی است که باعث تجمع نوع خاصی از چربی در ارگان‌های مختلف بدن مثل کلیه‌ها می‌شود. هماچوری می‌تواند در نتیجه آسیب کلیوی در این بیماری اتفاق بیفتد.
- هموفیلی: هموفیلی نوعی بیماری ژنتیکی است که لخته‌شدگی خون را تحت تأثیر می‌دهد. در حالی که هماچوری علامت اصلی هموفیلی نیست، اما می‌تواند در نتیجه خونریزی در مجاری ادراری به خاطر مشکل در لخته‌شدگی خون اتفاق بیفتد.
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کنم؟
چون بعضی از عوامل وجود خون در ادرار جدی هستند، شما باید همان بار اولی که خون در ادرار دیدید، به پزشک مراجعه کنید. حتی اگر خون خیلی کمی در ادرارتان مشاهده کردید، اصلاً نباید آن را نادیده بگیرید.
در ضمن اگر حتی خون در ادرار نمی‌بینید اما دچار تکرر ادرار، یا دفع ادرار دردناک، درد شکمی، یا درد در کلیه شده‌اید باز هم باید به پزشک مراجعه کنید. همه این موارد شاید نشانه هماچوری میکروسکوپی باشند.
اگر هم نمی‌توانید ادرار کنید، یا حین دفع ادرار لخته خون دیدید، یا در کنار ادرار خونی یک یا چند مشکل زیر را داشتید، فوراً به اورژانس مراجعه کنید.
- تهوع
- استفراغ
- تب
- لرز
- درد در پهلوها، کمر یا شکم
تشخیص علت خون در ادرار
پزشکتان از شما شرح حال می‌گیرد و از آزمایشگاه هم درخواست نمونه گیری ادرار شما را می‌نماید. این آزمایش اسمش تحلیل ادرار یا urinalysis است. این آزمایشات شامل سلول‌شناسی می‌شود که طی آن تکنسین آزمایشگاه از میکروسکوپ برای وجود احتمالی سلول‌های غیرطبیعی استفاده می‌کند.
پزشکتان شاید آزمایش خون هم درخواست بکند تا ببیند آیا ضایعاتی که کلیه قرار است دفع کند در خون وجود دارد یا خیر. وجود ضایعات می‌تواند یکی از علائم بیماری کلیوی باشد.
سایر آزمایشاتی که شاید برای شما لازم باشد عبارتند از:
- سی تی اسکن: نوع خاصی از اشعه ایکس است که برای یافتن سنگ، تومور، یا مشکلات دیگر مثانه، کلیه و حالب استفاده می‌شود.
- سونوگرافی کلیه: در این کار، از امواج صوتی برای ساخت تصویری از کلیه استفاده می‌شود.
- سیستوسکوپی: پزشکتان لوله کوچکی را همراه با دوربین از طریق پیشاب‌راه وارد مثانه می‌کند. این کار را معمولاً برای نمونه برداری (بیوپسی) انجام می‌دهند تا ببینند آیا سلول غیرعادی یا سرطانی وجود دارد یا خیر.
- بیوپسی کلیه: تکنسین آزمایشگاه نمونه‌ای از کلیه شما را زیر میکروسکوپ بررسی می‌کند تا نشانه‌های بیماری کلیوی را مشاهده کند.
سوالات رایج
خون در ادرار نشانه چیست؟
خون در ادرار می‌تواند نشان‌دهنده بیماری‌های مختلفی باشد. در اکثر موارد علت اصلی عفونت مجاری ادراری است.
خون در ادرار موقع بارداری نشانه چیست؟
دلیل خون در ادرار در بارداری اغلب باز هم عفونت مجاری ادراری است. این عفونت‌ها در بارداری بیشتر شایع می‌شوند چون جنین رو به رشد می‌تواند به مثانه و مجاری ادراری فشار بیاورد.
خون در ادرار کودکان و نوزادان نشانه چیست؟
کودکان هم می‌توانند به دلایل مختلفی دچار ادرار خونی شوند. دلایل شایع عبارت‌اند از: عفونت‌های مثانه یا کلیه، سنگ کلیه، سطح بالای کلسیم یا مواد معدنی دیگر در ادرار، مشکل در مجرای ادراری مثل تنگی، یا آسیب به کلیه‌ها یا مجرای ادراری.
خون در ادرار افراد دیالیزی نشانه چیست؟
کارسینوم سلول کلیه، آنژیومیولیپوم، یا بیماری‌های عروقی مثل پلی آرتریت ندوزا (PAN) شایع‌ترین دلایل بروز این مشکل هستند. هماتوم‌های خود به خودی هم به ندرت در بیمارانی که مدت‌هاست تحت دیالیز قرار دارند گزارش‌شده خصوصاً آن‌هایی که به بیماری کیستیک کلیوی اکتسابی (ARCD) دچار شده اند. منبع
خون در اول ادرار نشانه چیست؟
وقتی که خون در شروع دفع ادرار مشاهده می‌شود، به احتمال زیاد ناشی از پیشاب‌راه است (یعنی لوله ای که از مثانه به بیرون هدایت می‌شود). خون حین دفع ادرار در بیشتر مواقع ناشی از مثانه یا کلیه‌ها یا حالب‌هاست (لوله‌هایی که کلیه‌ها و مثانه را به هم متصل می‌کنند).
خون در انتهای ادرار نشانه چیست؟
اگر خون در انتهای جریان ادرار دیدید، احتمالاً از مثانه یا (در مردان) از ناحیه پروستات نشأت می‌گیرد.
خون در ادرار چه رنگی است؟
خون در ادرار می‌تواند صورتی، قرمز یا به رنگ نوشابه سیاه (Cola) باشد. گلبولهای قرمز خون باعث تغییر رنگ ادرار می‌شوند. یادتان باشد که صرفاً مقادیر کم خون برای قرمز شدن ادرار کافی است.
آیا سنگ صفرا باعث وجود در خون ادرار می‌شود؟
خیر. سنگ‌های کیسه صفرا باعث وجود خون در ادرار نمی‌شوند. اما سنگ کلیه می‌تواند باعث ادرار خونی بشود.
چه میزان خون در ادرار طبیعی است؟
هیچ مقدار خونی در ادرار طبیعی نیست. اگر خون در ادرار مشاهده می‌شود یا مقادیر کمی تنها با میکروسکوپ قابل مشاهده است (هماچوری میکروسکوپی)، دیگر نیاز به بررسی دارد.
آیا فتق باعث خون در ادرار می‌شود؟
فتق مثانه اینگوینال (IBH) مشکلی نادر است که در مردانی اتفاق می‌افتد که توده در کشاله رانشان دارند. نشانه‌های آن شاید به صورت علائم مجاری ادراری تحتانی باشد اما اکثراً بدون علامت می‌باشد، و همین مورد تشخیص را مشکل می‌کند. البته بیماران شاید هم علائم غیر اختصاصی مثل تکرر ادرار، حس دفع فوری، هماچوری یا شب ادراری داشته باشند. منبع
