سرطان پروستات
اپیدمیولوژی سرطان(کانسر) پروستات
سرطان پروستات چیست : کانسر پروستات شایع ترین بدخیمی غیرپوستی و پنجمین سرطان شایع و دومین سرطان شایع مردان در سراسر جهان است. تفاوت های بین نژادهای مختلف در زمینه کانسر پروستات بیشتر از این که صرفا به ساختار ژنتیکی آنها بستگی داشته باشد به محیط اطراف، رژیم غذایی، سبک زندگی و آگاهی و نگرش افراد به وضع سلامتی بستگی دارد و از آنها می توان به رژیم غذایی مملو از چربی، سطح بالاتر تستوسترون سرم، مسائل مالی، تفاوت در وضعیت غربالگری و استفاده از درمان های aggressive اشاره کرد.
سن سرطان پروستات چه سالی است ؟ (در زمان تشخیص)
سرطان(کنسر) پروستات به ندرت در افراد پایین تر از 50 سال تشخیص داده می شود. سن متوسط بیماران در زمان تشخیص 68 سال است.
Stage بیماری در زمان تشخیص
در دهه های اخیر، شناسایی موارد سرطان(کانسر) پروستات در stage های پایین تر افزایش یافته است و به طور معکوس شناسایی موارد متاستاتیک کاهش یافته است و این مسأله تا حد زیادی به علت غربالگری گسترده سرطان(کانسر) پروستات به وسیله PSA است.
تأثير غربالگری روی مرگ و میر بیماری
سودبخشی غربالگری با PSA و با در نظر گرفتن عوارض ناشی از موارد مثبت کاذب مثل عوارض روانی ایجادشده در بیمار و خانواده وی و علی رغم اثبات كاهش مورتالیتی ناشی از كانسر فقط به میزان ۲۰% و آن هم فقط در یکی از مطالعات، (AUA)American Urological Association همچنین غربالگری سرطان(کانسر) پروستات را در مردان بدون علامت ۴۰-۷۵ سال را که انتظار طول عمر بیش از ۱۰ سال دارند، پیشنهاد می کند.
عوامل احتمالی بروز سرطان
جنبه های فامیلی
شواهد اپیدمیولوژیک متعددی نقش عوامل ژنتیک و فامیلی را در سرطان پروستات مطرح می کند. 85% موارد سرطان پروستات، اسپورادیک بوده و 15% بقیه را موارد فامیلیال و ارثی تشکیل می دهند. خطر نسبی ابتلا به سرطان پروستات در صورت درگیری برادر بیمار بیش از پدر وی است (37/3=RR در مقابل 17/2=RR). در صورت درگیری بیش از ۲ نفر از اقوام درجه یک بیمار، این میزان خطر نسبی به بیش از ۵ برابر می رسد.
التهاب و عفونت
عفونت مزمن در طول زمان می تواند زمینه ساز کانسر باشد. شواهدی وجود دارد که نشان می دهد پدیده ای مشابه برای کانسر پروستات نیز می تواند وجود داشته باشد. متاآنالیزها نشان دهنده ارتباط STD و پروستاتیت یا سرطان پروستات است.
آندروژن ها
آندروژن اصلی در بافت پروستات دی هیدروتستوسترون (DHT) است که تحت تأثیر آنزيم 5α-Reductase و از تستوسترون ساخته می شود. 2 نوع ایزو آنزیم 5α- Reductase وجود دارد. نوع I آن بیشتر در پوست و کبد و نوع II آن بیشتر در پروستات دیده می شود. آندروژن ها در ایجاد، تکامل و تداوم سرطان پروستات نقش ثابت شده ای دارند. در صورت فقدان آنزيم 5α- Reductase و یا در صورت عدم فعالیت آن و یا فقدان تستوسترون، سرطان پروستات ایجاد نمی شود. اغلب سرطان های پروستات حداقل برای مدتی به Androgen- deprivation therapy پاسخ می دهند و ثابت شده که مهار تبدیل تستوسترون به آندروژن قوی تر DHT، باعث کاهش 25 درصدی در بروز کانسر پروستات می شود.
ویتامین D و کلسیم
شواهد متعددی دلالت بر نقش پیش گیرنده ویتامین D در ایجاد سرطان پروستات دارد و متقابلا میزان بالای کلسیم در رژیم غذایی در ایجاد کانسر پروستات نقش مؤثری دارد.
چاقی و رژیم غذایی
نحوه بروز کانسر پروستات و مرگ و میر ناشی از آن با میزان مصرف چربی هم پوشانی قابل توجهی دارد ولی اگرچه مطالعات اپیدمیولوژیک ارتباط قابل توجهی بین نوع و میزان مصرف چربی و بروز کانسر پروستات را مطرح می کند، در بیماران چاق احتمال بروز كانسر Low – grade کاهش و احتمال بروز سرطان High-grade افزایش می یاید.
حتما مطالعه کنید : آشنایی با بیماری های شایع پروستات
ژن ها
در تعدادی از مطالعات بروز فامیلیال سرطان(کانسر) پروستات و سرطان(کانسر) پستان گزارش شده و ۲ ژن مهم مؤثر در سرطان(کنسر) پستان شامل BRCA1 و BRCA2 در مواردی از کانسر پروستات هم دخیل بوده است.
ریسک سرطان(کانسر) پروستات در مردان حامل BRCA2، ۲ برابر افراد فاقد این ژن بوده و این ریسک در صورت دارا بودن 2BRCA در حدود 7-5 برابر افزایش می یابد و همچنین BRCA2 با بروز سرطان(کانسر) در سنین پایین مرتبط است.
Chemoprevention
ابزار مورد استفاده در پیشگیری از سرطان شامل تغییرات در سبک زندگی (تغییر رژیم غذایی – توقف مصرف سیگار و ورزش منظم) و Chemoprevention (یعنی استفاده از برخی مواد طبیعی یا سنتتیک غیر سمی است که پیشگیری از سرطان(کانسر) می شود) است.
بروز و شیوع بالای سرطان(کانسر) پروستات و میزان بالای مرگ و میر آن و عوارض بالاي مربوط به درمان های جراحی آن (بی اختیاری ادراری، ناتوانی جنسی) و عوارض هورمونی ناشی از درمان غیر جراحی، این بیماری را به هدفی مناسب برای Chemoprevention تبدیل کرده است.
فیناستراید
با توجه به این که وجود آندروژن ها برای ایجاد سرطان(کانسر) پروستات الزامی است و در مردان مبتلا به نقص مادرزادی در آنزيم 5α- Reductase ، سرطان(کانسر) پروستات و BPH ایجاد نمی شود. فیناستراید به عنوان دارویی مناسب جهت ایجاد نقص اکتسابی در آنزيم 5α- Reductase تیپ II و پیشگیری از سرطان(کانسر) پروستات مطرح شده است. استفاده از فیناستراید ریسک کانسر پروستات را 25% کاهش می دهد.
استاتین ها
استاتین ها به طور گستردهای جهت کاهش کلسترول خون تجویز می شوند و ثابت شده که استفاده کنندگان آن سطح سرمی PSA پایین تری دارند و اثر محافظتی آن در سرطان(کانسر) پروستات پیشرفته نشان داده شده است.
مراقبت های بعد از جراحی پروستات در منزل
- در منزل به طور مرتب راه بروید، تحرک بدنی داشته باشید و از نشستن طولانی مدت (بیش از دو ساعت) خودداری کنید.
- هنگام دفع زور نزنید و با رعایت رژیم غذایی نظیر سبزیجات و میوه جات و یا با مصرف ملین طبق نظر پزشک، از بروز یبوست جلوگیری کنید. رژیم غذایی شما معمولی خواهد بود، مگر اینکه پزشک تان نظر دیگری داشته باشد.
- مایعات زیادی بنوشید (۸ تا ۱۰ لیوان) تا ادرار رقیق ش ود. از آب، چای کمرنگ، آب کمپوت (سیب، گلابی، آناناس) استفاده کنید و برای مدتی از آبمیوه های خام استفاده نکنید. از مصرف غذاها و نوشابه های محرک سیستم عصبی مثل کافئین (قهوه و نوشابه سیاه و الکل خودداری کنید.
- مرتب با ورزش هاش پرینه مثل جمع کردن و شل کردن عضلات باسن و ایستادن و نشستن، عضلات ناحیه باسن را تقویت کنید (۱۰ بار در ساعت). هر روز دوش بگیرید و برای تسکین ناراحتی ناحیه پرینه، از لگن آب گرم طبق نظر پزشک استفاده کنید.
- هنگام ادرار کردن جریان ادرار را قطع و وصل کنید. این کار به تقویت اسنفگترها و کنترل ادرار کمک می کند.
- تا مدتی ممکن است بی اختیاری ادرار داشته باشید. این امری طبیعی است. بنابراین نگران نباشید. این نوع بی اختیاری مدت طول می کشد و به مرور برطرف خواهد شد.
پاتولوژی سرطان(کانسر) پروستات
Prostatic Intraepithelial Neoplasia (PIN)
PIN به آسینی های پروستات که از لحاظ ساختاری نرمال هستند ولی به وسیله سلول های آتیپیک مفروش شده اند گفته می شود. در گزارش پاتولوژی صرفا موارد (HGPIN) High- grade ذکر می شود. HGPIN می تواند زمینه سازی برای آدنوکارسینوم های با grade متوسط به بالا باشد و با تومورهای Low- grade ارتباط مشخصی ندارد. در Fallow-up این بیماران به طور میانگین در 4/26% موارد، ریسک سرطان(کانسر) پروستات وجود دارد. اگر در بیوپسی Extended اولیه بیماری فقط یک کانون HGPIN گزارش شد. در غیاب سایر اندیکاسیون های بالینی، نیازی به بیوپسی مجدد در طی سال اول فالوآپ وجود ندارد ولی در موارد مشاهده بیش از یک کانون HGPIN، بیوپسی مجدد طی یکسال که باید حتما به صورت extended باشد توصیه شده است.
آدنوکارسینوم پروستات
شایع ترین محل بروز سرطان(کانسر) پروستات در قسمت پریفرال پروستات است و در موارد کمی تومور محدود به Transition Zone می باشد. آدنوکارسینوم پروستات در 85% موارد چند کانونی است و در اغلب موارد به جز تومور اصلی بقیه تومورها، کوچک و Low-grade و کم اهمیت هستند و فقط در 20% موارد، تومور طرف مقابل تومور اصلی از نظر اندازه و درجه و مارژین دارای نشانه ای با پیش آگهی بد است.
گسترش موضعی تومور می تواند باعث درگیری Seminal Vesicle شود که شایع ترین راه درگیری آن به روش مستقیم و از طریق خارج شدن تومور از قاعده پروستات و درگیری بافت های نرم اطراف Seminal vesicle و نهایتا خود Seminal vesicle است. راه کمتر شایع درگیری Seminal Vesicle از طریق مجاری انزالی واز و غیرشایع ترین روش درگیری آن از طریق متاستاز به Seminal vesicle می باشد. در موارد پیشرفته تر، امکان درگیری رکتوم از طریق گسترش موضعی تومور وجود دارد. شایع ترین محل های متاستاز سرطان(کانسر) پروستات غدد لنفاوی و استخوان است.
گرید (grade)
پذیرفته شده ترین روش grading سرطان(کانسر) پروستات. سیستم گلیسون است که براساس الگوی غددی تومور در بزرگنمایی نسبتا پایین تعیین می شود و یافته های سیتولوژی در این سیستم جایگاه ندارد.
هم شایع ترین نما و هم دومین نمای شایع در پاتولوژی سرطان(کانسر) پروستات دارای اهمیت بوده و لذا هر دو grading در این سرطان(کانسر) لحاظ می شود. Grade I نشان دهنده بیشترین تمایز و grade ۵ نشان دهنده پایین ترین میزان تمایز بوده و مجموع این دو نما به صورت Gleason score یا Gleason sum بیان می شود که بین (۲-۱۰) متغیر است.
باید در نظر داشت که grade ۴ نسبت به grade ۳، دارای پیش آگهی بسیار بدتری است و اگر جواب پاتولوژی نمونه رادیکال پروستاتکتومی، (۳+۴) گزارش شود پیش آگهی بدتری نسبت به نمونه (۴+۳) دارد.
در صورت گزارش موارد آتیپیک (atypical) در نمونه پیویسی پروستات، با توجه به این که در حدود 40% موارد احتمال وجود سرطان(کانسر) مطرح است، بدون توجه به یافته های بالینی باید بیوپسی مجدد به صورت extended انجام شود که این کار در صورت تأیید آتی پی به وسیله اروپاتولوژیست با تجربه صورت می گیرد.
