یکی از روش‌های قدیمی برای رفع انسداد و یا تنگی مجرای ادرار، قرار دادن استنت در مجرای ادرار است. استنت، لوله کوچکی است که از فلز و یا پلاستیک ساخته شده و برای باز نگه داشتن مجرای ادرای که تنگ و یا مسدود شده است مورد استفاده قرار می‌گیرد. البته، استنت نباید زمان زیادی در مجرای ادرار باقی بماند؛ زیرا عوارض زیادی در پی خواهد داشت.
استنت مجرای ادرار چیست؟
استنت، یک لوله کوچک و تور مانند است که از آن برای باز نگه داشتن مجرای ادرار و یا عروق تنگ شده استفاده می‌کنند. معمولا” استنت‌ها را برای رفع تنگی عروق کرونر که خون اکسیژن دار را به قلب می‌فرستند به کار می‌برند. و گاهی اوقات نیز از آن‌ها برای باز کردن تنگی خفیف مجرای ادرار استفاده میشود. البته استنت‌های تنگی مجرا از نظر ارگونومیگ و ظاهری با استنت‌های قلبی متفاوت هستند. قرار دادن استنت، یک جراحی بزرگ محسوب نمی‌شود و یک روش کم تهاجمی است.
استنت تنگی مجرای ادرار در چه مواردی استفاده میشود؟
گذاشتن استنت در مجرای ادرار موقتی است و به ندرت انجام میشود، اما برای کاهش دادن احتمال عود تنگی مجرای ادراری سودمند است. استنت در مواردی که تنگی مجرا خفیف، نرم (اشاره به بافت اسکار یا ضایعه موجود در محل تنگی مجرا دارد)، کمتر از ۳ سانتی متر و مجرا تا به حال برش نخورده یا جراحی اوروترومی انجام نشده باشد، کاربرد دارد. درمان تنگی مجرای ادرار با استنت، در موارد شدید و طولانی مدت این بیماری، توصیه نمی‌شود.
قرار دادن استنت‌های مجرای ادرار، بعد از جراحی‌های اورتروتومی در برخی موارد از سایر کاربرد‌های استنت‌ها است. تنگی مجرای ادرار، معمولا بعد از درمان مجدداً عود می‌کند؛ زیرا هنگامی که بافت اسکار باز میشود، بدن سعی می‌کند که به طور طبیعی دوباره آن را ببندد. استنت گذاری بعد از عمل اورتروتومی، می‌تواند موجب ثابت ماندن بافت شده و احتمال عود مجدد تنگی مجرای ادرار را کاهش دهد. با این حال قرار دادن استنت پس از اورتروتومی تنها یک بار پیشنهاد میشود و در صورت عود استفاده مجدد استنت سودی برای بیمار ندارد.
آمادگی‌های لازم قبل از جراحی قرار دادن استنت
متخصص اورولوژیست، روش آماده‌شدن برای این عمل را به شما خواهد گفت. به شما توصیه میشود که:
- شب قبل از عمل، بعد از نیمه شب چیزی نخورید و ننوشید.
- اگر داروی خاصی مصرف می‌کنید درمورد قطع یا ادامه آن از پزشک سوال کنید.
- ممکن است برای جلوگیری از عفونت، به شما آنتی بیوتیک وریدی تزریق شود.
- حتما هماهنگ کنید که شخصی شما را بعد از عمل به خانه ببرد.
مراحل جراحی قرار دادن استنت
شما در هنگام عمل استنت گذاری، برای جلوگیری از احساس درد، تحت بیهوشی عمومی قرار می‌گیرید. پزشک، از یک آندوسکوپ برای قرار دادن استنت در مجرای ادرار استفاده می‌کند. آندوسکوپ یک لوله قابل انعطاف و بلند است که در انتهای آن یک دوربین همراه با چراغ قرار دارد. پزشک همچنین، برای پیدا کردن محل دقیق ناحیه‌ای که باید استنت را قرار دهد از اشعه ایکس و مایع کنتراست استفاده می‌نماید.
یک سیم نازک را، به بخش مسدود شده و یا باریک مجرای ادراری وارد می‌کنند. بر روی آن، یک کاتتر و یک بالون متصل است. سپس بالونی که روی کاتتر قرار دارد را باد می‌کنند تا مجرای ادرار باز شود. بعد از آن، در ناحیه انسداد مجرای ادرار، استنت قرار داده میشود. پس از اینکه استنت در جای خود گذاشته شد، سیم و کاتتر را از مجرا خارج می‌کنند.
عوارض و خطرات استنت تنگی مجرای ادرار
وجود استنت در مجرای ادرار، در هنگام ادرار‌کردن، و همچنین در ناحیه پرینه (ناحیه بین اندام تناسلی و مقعد) ممکن است باعث احساس درد شود. وجود استنت در مجرای ادرار مردان، ممکن است باعث احساس درد، در هنگام نعوظ نیز شود. همچنین احتمال دارد احساس کنید که بیش از اندازه معمول نیاز به ادرار کردن دارید. یا احتمال دارد که ادرار شما نشت کند.
استنت گذاری برای رفع تنگی مجرای ادرار، خطراتی دارد که آن‌ها را قبل از عمل به شما خواهند گفت.
مهم‌ترین عارضه‌ای که در مورد استنت تنگی مجرای ادرار اتفاق می‌افتد عفونت مجرا، رسوب ادرار و تشکیل سنگ در اطراف استنت است و به همین دلیل استفاده از آن در بسیاری از موارد پیشنهاد نمی‌شود.
سایر عوارض استنت گذاری عبارتند از:
- احساس سوزش ادرار و وجود مقدار کمی خون در ادرار
- ایجاد عفونت در مثانه که باید برای آن آنتی بیوتیک مصرف نمود.
- باید از کاتتر استفاده نمایید. اگر بعد از استنت گذاری توانایی دفع ادرار نداشتید، لازم است که از کاتتر سوپراپوبیک استفاده کنید زیرا وارد کردن کاتتر معمولی در مجرای ادرار ممکن است سخت باشد.
- خونریزی از مجرای ادرار که ممکن است نیاز به جراحی و یا تخلیه لخته‌های خون باشد.
- عفونت شدید مثانه که ممکن است باعث سپسیس شود.
- باز نشدن تنگی مجرای ادرار و نیاز به قرار دادن کاتتر موقت سوپراپوبیک
- جا به جا شدن استنت، که در این صورت باید آن را برداشت
- رسوب بستن استنت، که در این صورت باید استنت را برداشت
- در بعضی افراد استنت به قدری درد ایجاد می‌کند که لازم است برداشته شود.
در چه صورت بایستی پس از عمل استنت تنگی مجرا به دکتر مراجعه کرد
اگر عوارض زیر را داشتید فورا به پزشک مراجعه کنید:
- تب و لرز
- وجود خون و یا ترشح چرکی در ادرار
- بروز درد شدید در قسمت پایین شکم و یا کمر
- مشکل در ادرار کردن و یا احساس درد در هنگام ادرار
- احساس ادرار داشتن، بیش از حد معمول
- احساس درد در ناحیه بین مقعد و اندام تناسلی
- در مورد مردان، احساس درد در هنگام نعوظ
- احساس درد در هنگام رابطه جنسی و یا بعد از آن
درمان قطعی تنگی مجرای ادرار
نحوه درمان کردن تنگی مجرای ادرار، به شدت انسداد، محل تنگی مجرا و همچنین سوابق پزشکی و سطح سلامت بیمار بستگی دارد. روش‌های قطعی درمان تنگی مجرای ادرار عبارتند از:
اتساع مجرای ادرار
در روش درمانی اتساع مجرای ادرار، لوله‌هایی را با اندازه‌های متفاوت از مجرای ادرار عبور می‌دهند تا به تدریج قسمت باریک شده گشاد شود. هدف از این درمان آن است که تنگی مجرای ادرار رفع شود و ادرار راحت‌تر از آن خارج گردد. روش اتساع مجرای ادرار، یک عمل سرپایی بوده و تحت بی‌حسی موضعی انجام می‌گردد. ممکن است نیاز باشد که این عمل چند بار به صورت دوره‌ای تکرار شود تا مجرای ادرار باز بماند.
اورتروتومی
در جراحی اورتروتومی، جراح با استفاده از سیستوسکوپ، که یک لوله نازک همراه با دوربین دارد، تنگی مجرای ادرار را پیدا کرده و بعد با یک چاقوی کوچک و یا اشعه لیزر، قسمت تنگ شده را برش می‌دهد. این یک عمل سرپایی است و تحت بیهوشی انجام میشود. در اورتروتومی، جراح در بافت مجرای ادرار یک برش ایجاد می‌کند و مسیر وسیع‌تری برای عبور ادرار ایجاد می‌نماید. جراحی اورتروتومی، کم تهاجمی‌تر از جراحی اورتروپلاستی است، اما تنگی مجرای ادرار بعد از عمل ممکن است دوباره عود کند و تکرار این روش‌های درمانی ضروری باشد.
اورتروپلاستی
جراحی اورتروپلاستی، موثرترین درمان برای رفع تنگی مجرای ادرار است اما بسیار تهاجمی است. اورتروپلاستی یک جراحی ترمیمی است که در آن، قسمت باریک شده مجرای ادرار برداشته میشود و مجرای ادرار با بافت سالم، بازسازی شده و یا پیوند زده میشود. اورتروپلاستی، تحت بیهوشی عمومی انجام میشود و نیاز به بستری شدن در بیمارستان دارد. جراح، قسمت تنگ مجرای ادرار را برمی‌دارد و بافت سالمی از قسمت دیگر بدن (مانند دهان، گونه یا مثانه) یا یک پیوند مصنوعی را جایگزین آن می‌کند. جراحی اورتروپلاستی، احتمال موفقیت بیشتری نسبت به اورتروتومی دارد و خطر عود بیماری بعد از آن، کمتر می‌باشد؛ اما، اورتروپلاستی یک جراحی پیچیده است و دوران بهبودی طولانی‌تری دارد.
سخن پایانی
استنت درمان قطعی تنگی مجرای ادرار نیست و نسبت به روش‌های دیگر قدیمی‌تر و منسوخ شده به حساب می‌آید. از استنت می‌توان در موارد بسیار خاصی که تنگی مجرا سفت نیست و کمتر از ۳ سانتی‌متر است و جراحی انجام نشده و یا تنها یک بار اورترومی انجام شده است. استفاده کرد اما بایستی که عوارض و خطرات این روش به دقت در نظر گرفته شود. اورتروپلاستی و اورتروتومی معمولا در درمان تنگی مجرا موفقیت آمیز هستند و عوارض و خطرات استنت را ندارند.
سؤالات متداول
آیا استنت تنگی مجرای ادرار جا به جا میشود؟
استنت ممکن است از موقعیت خود جا به جا شود، در این صورت جراح شما آن را برمی‌دارد و جایگزین می‌کند.
آیا استنت تنگی مجرای ادرار قابل تعویض است؟
استنت مجرای ادرار باید هر ۳ تا ۶ ماه یک بار تعویض شود. پزشک زمان تعویض استنت را به شما خواهد گفت.
چگونه بفهمم که استنت من حرکت کرده است؟
اگر در قسمت پایین شکم خود، درد احساس می‌کنید و یا دفع ادرار از قبل هم مشکل‌تر شده است، ممکن است به این معنی باشد که استنت جا به جا شده است.
بعد از قرار دادن استنت ادراری چه محدودیت‌هایی وجود دارد؟
بعد از عمل، به مدت ۴ هفته از بلند کردن اجسام سنگین (هر چیزی سنگین‌تر از ۵ کیلو) خودداری کنید. در این مدت رانندگی نکنید و تا ۲ هفته از سواری طولانی با اتومبیل خودداری نمایید. تمرینات ورزشی شدید انجام ندهید، و حداقل تا ۴ هفته بعد از عمل، بالا رفتن از پله را محدود کنید. در هنگام دفع مدفوع از فشار بیش از حد استفاده نکنید و اگر لازم بود ملین مصرف کنید.
استنت چقدر می‌تواند در مجرای ادرار بماند؟
بسته به میزان برطرف شدن تنگی مجرا، استنت تا ۳ ماه می‌تواند در مجرای ادرار بماند.
درد بعد از قرار دادن استنت تنگی مجرا چقدر طول می‌کشد؟
پس از جراحی قرار دادن استنت در مجرای ادرار، درد و سوزش طبیعی است. همچنین ممکن است در ادرار خون یا لخته خون مشاهده شود. معمولاً این علائم در ساعات اولیه بعد از عمل شدید‌تر هستند و ۲ تا روز بعد از جراحی برطرف می‌شوند.
آیا مشاهده خون در ادرار پس از استنت گذاری تنگی مجرا خطرناک است؟
مشاهده خون در ادرار تا ۲ تا ۳ روز پس از استنت گذاری عادی است. اگر حجم خون در ادرار بسیار زیاد بود یا پس از چند روز برطرف نشد فورا به پزشک مراجعه کنید.
