ممکن است برای هر کسی پیش بیاید که قبل از ادرار کردن مجبور باشد تا کمی به عضلات لگنی خود فشار بیاورد و ادرار با تاخیر شروع به تخلیه شدن کند. این حالت به خودی خود یک بیماری نیست اما می‌تواند نشانه ی بیماری زمینه ای باشد. در صورت رفع خودبه‌خودی این مشکل جای نگرانی نیست اما اگر تاخیر در شروع ادرار و زور زدن برای تخلیه ادرار و یا قطع و وصل شدن جریان آن مزمن باشد و رفع نشود نیاز به مراجعه به پزشک هست. درمان این عارضه بستگی به علت زمینه ای آن دارد.
عارضه تاخیر در شروع ادرار یا تاخیر در دفع ادرار چیست؟
اگر به عارضه تاخیر در شروع ادرار (urinary hesitancy) مبتلا باشید، ممکن است در شروع جریان ادرار یا حفظ جریان آن مشکل داشته باشید و یا ممکن است جریان ادرار شما قبل از تخلیه کامل مثانه، متوقف شود. عوامل متعددی می‌توانند در ایجاد این مشکل نقش داشته باشند. هم مردان و هم زنان ممکن است دچار عارضه تاخیر در شروع ادرار شوند اما این مشکل در بین مردان شایع‌تر است.
در برخی موارد، این مشکل ممکن است به احتباس ادرار منجر شود. احتباس ادرار می‌تواند مشکلی جدی بوده و زمانی رخ می‌دهد که شخص قادر به دفع ادرار نباشد.
تاخیر در شروع ادرار می‌تواند ناشی از انواع مشکلات و بیماری‌های زمینه‌‌ای باشد. در صورت تجربه این مشکل باید به پزشک مراجعه کنید. پزشک می‌تواند علت دقیق و اصلی این عارضه را مشخص کرده و گزینه درمانی مناسبی را به شما ارائه دهد.
علل و درمان عارضه تاخیر در شروع ادرار
عارضه تاخیر در شروع ادرار یا تاخیر در دفع ادرار علل و دلایل متعددی می‌تواند داشته باشد که این عارضه در مردان عمدتا به دلیل بزرگ‌شدگی غده پروستات یا هایپرپلازی خوش خیم پروستات (BPH) رخ می‌دهد. این عارضه هم در مردان و هم در زنان ممکن است به دلایل زیر ایجاد شود:
بزرگ شدن پروستات (BPH)
مردان دارای غده پروستات هستند که این غده، مجرای ادرار را احاطه کرده است. مجرای ادرار نیز به لوله‌ای گفته میشود که ادرار را از مثانه به خارج از بدن تخلیه می‌کند.
اکثریت مردان با افزایش سن دچار بزرگ‌شدگی پروستات یا هایپرپلازی خوش خیم پروستات می‌شوند. تورم و بزرگ‌شدگی غده پروستات باعث وارد شدن فشار به مجرای ادراری میشود که این امر شروع و حفظ جریان ادرار را برای فرد دشوارتر می‌کند.
علائم بیماری
علائم بزرگ شدگی پروستات یا هایپرپلازی خوش خیم پروستات عبارتند از:
- تکرر ادراری: نیاز به دفع ادرار به تعداد ۸ مرتبه یا بیشتر در طول روز
- فوریت دفع ادرار: ناتوانی در به تاخیر انداختن دفع ادرار
- جریان ضعیف یا کم فشاری ادرار
- چکیدن ادرار در انتهای دفع ادرار
- شب ادراری: تکرر ادرار در طول خواب
- احتباس ادراری
- بی اختیاری ادراری: عدم کنترل در دفع ادرار
- درد بعد از انزال یا حین دفع ادرار
- رنگ یا بوی غیر طبیعی ادرار
درمان
نوع درمان بزرگ‌شدگی غده پروستات به شدت علائم بیمار بستگی دارد.
اگر علائم خفیف باشند، معمولاً نیازی به درمان ندارید. اگر به انجام معاینه نیاز باشد، معاینه به‌همراه توصیه‌های زیر برای تغییر سبک زندگی انجام خواهد شد:
- مصرف کمتر مشروبات الکلی، کافئین و نوشابه‌های گازدار
- محدود کردن مصرف شیرین کننده‌های مصنوعی
- ورزش منظم
- نوشیدن کمتر مایعات در عصرها
در موارد متوسط تا شدید بزرگ‌شدگی پروستات، دارویی برای کاهش اندازه پروستات و شل کردن مثانه تجویز میشود. معمولاً فقط در موارد متوسط تا شدید که نسبت به دارو پاسخ نمی‌دهد از جراحی برای درمان استفاده میشود.
تنگی مجرای ادرار
تنگی مجرای ادرار به معنای انقباض و باریک شدن مجرای ادراری بوده که باعث انسداد مجرای ادرار میشود. تنگی مجرای ادرار معمولاً در اثر آسیب به مخاط مجرای ادرار و بافت‌های اطراف آن ایجاد میشود. این تنگی ممکن است در هر بخشی از طول مجرای ادراری در مردان و در اثر علل متعددی اعم از عوامل ژنتیکی، ضربه و جراحی‌های قبلی، ایجاد شود. این عامل باعث انسداد مسیر ادرار شده و باعث تاخیر در شروع ادرار میشود.
علائم
علائم تنگی مجرای ادرار عبارتند از:
- کاهش جریان ادرار
- تخلیه ناقص مثانه
- اسپری شدن یا جریان دوتایی ادرار
- دشوار بودن، زور زدن یا درد حین دفع ادرار
- افزایش نیاز به دفع ادرار یا تکرر ادراری
- عفونت مجاری ادراری
درمان
بسته به میزان انسداد مجرا و بافت اسکار ایجاد شده، درمان شامل موارد زیر میشود:
- اتساع مجرای ادراری: باز کردن تنگی مجرا به وسیله‌ی دستگاه دیلاتور
- استنتت گذاری مجرای ادراری
- اورتروتومی: برش تنگی با لیزر یا چاقوی جراحی از طریق یک اسکوپ
- جراحی باز یا اورتروپلاستی: رفع انسداد و تنگی با اتصال مجدد و بازسازی اتصال از طریق عمل جراحی، احتمالاً از طریق پیوند مجدد
هیچگونه دارویی برای کمک به درمان تنگی مجرای ادرار وجود ندارد.
برخی از داروها
مصرف برخی از داروها می‌تواند منجر به ایجاد مشکل در دفع ادرار شود. برای مثال، برخی از داروهای درمان سرماخوردگی، داروهای ضد احتقان بینی و داروهای ضد حساسیت می‌توانند بر روند دفع ادرار تاثیرگذار باشند.
داروهای آنتی کولینرژیک که برای درمان پیچش و درد معده، اسپاسم عضلانی و بی اختیاری در دفع ادرار استفاده می‌شوند نیز می‌توانند باعث احتباس ادرار و تاخیر در شروع ادرار شوند. همچنین، داروهای ضد افسردگی نیز می‌توانند بر الگو و عادات ادراری تاثیرگذار باشند.
اسپاستیسیتی یا اسپاسم عضلات لگن
اسپاسم عضلات کف لگن، یکی از شایع‌ترین علل لگن درد بوده که شامل انقباضات غیرارادی عضلات کف لگن میشود که از رحم، واژن، مثانه و راست روده حمایت می‌کنند. اسپاسم عضلات کف لگن نیز مشابه گرفتگی و اسپاسم عضلات سایر نواحی بدن مانند دست یا پا بوده و می‌تواند درد شدیدی داشته باشد.
علائم
اسپاسم عضلات کف لگن معمولا علائم متعددی داشته که شایع‌ترین آنها عبارتند از:
- درد یا ناراحتی مداوم ناحیه لگنی که می‌تواند به کمر و شکم نیز منتشر شود.
- درد همراه با سوزش حین دفع ادرار
- تکرر ادراری
- یبوست یا مشکل در دفع مدفوع حین اجابت مزاج
- دیسپارونی یا درد حین آمیزش جنسی
درمان
درمان عمده و اصلی اسپاسم عضلات کف لگن، فیزیوتراپی بوده که شامل درمان آزادسازی میوفاشیال، بهبود پوسچر و وضعیت بدنی و تمرینات کششی عضلات میشود. در این روش هدف کمک به ریلکس کردن عضلات بوده و نه تقویت آنها.
عفونت مجاری ادراری
پروستاتیت شایع‌ترین مشکل دستگاه ادراری در مردان است. پروستاتیت به معنای التهاب غده پروستات بوده که می‌تواند ناشی از عفونت باشد. این عارضه می‌تواند موجب تورم پروستات و وارد شدن فشار بر مجاری ادراری شود که این امر می‌تواند منجر به ایجاد عارضه تاخیر در شروع ادرار شود.
عفونت‌های مجاری ادراری (UTI) و عفونت مقاربتی (STI) نیز می‌توانند در مردان و زنان، منجر به بروز مشکل در جریان دفع ادرار شوند.
علائم
علائم عفونت مجاری ادراری عبارتند از:
- تکرر ادرار یا نیاز به ادرار کردن بیش از حد معمول
- درد یا ناراحتی حین دفع ادرار
- ضرورت و فوریت دفع ادرار
- احساس عدم تخلیه کامل مثانه
- درد زیر شکم
- کدر، بد بو یا خونی بودن ادرار
- احساس درد و خستگی کلی
درمان
در موارد عفونت مجاری ادراری، معمولا اولین خط درمانی آنتی بیوتیک‌ها هستند. سلامتی بدن و نوع باکتری موجود در ادرار تعیین خواهد کرد که چه نوع دارو و به چه مدتی باید استفاده شود.
معمولا داروهای زیر برای عفونت‌های مجاری ادراری (UTI) استفاده می‌شوند:
- تری متوپریم و سولفامتوکسازول
- فسفومایسین
- نیتروفورانتوئین
- سفالکسین
- سفتریاکسون
سندرم مثانه خجالتی (پارورزیس)
در برخی مورد نادر و غیر متداول، تاخیر در شروع ادرار می‌تواند ناشی از یک اختلال روانشناختی بنام سندرم مثانه خجالتی (پارورزیس) باشد که طی آن، فرد از ادرار کردن در حضور دیگران احساس ناراحتی کرده و به طور کلی دفع ادرار تحت برخی شرایط خاص، برای او دشوار است. برای مثال، این افراد حین استفاده از دستشویی در مکان‌های عمومی ممکن است دچار تاخیر در شروع ادرار شوند.
علائم
افراد مبتلا به سندرم مثانه خجالتی (پارورزیس) معمولاً شخصیتی حساس، خجالتی و وظیفه شناس داشته و از قضاوت یا انتقاد دیگران می‌ترسند. این عارضه می‌تواند در حد خفیف، متوسط یا شدید باشد.
علائم سندرم مثانه خجالتی (پارورزیس) شامل موارد زیر است:
- برای استفاده از دستشویی، حریم خصوصی این افراد باید به طور کامل حفظ شود.
- از اینکه اطرافیان صدای برخورد ادرار او با آب توالت را بشنوند، می‌ترسند.
- از اینکه سایر افراد بوی ادرار وی را استشمام کنند، می‌ترسند.
- ناتوانی در استفاده از دستشویی در مکان‌های عمومی یا در منزل دیگران.
- ناتوانی در ادرار کردن حین حضور میهمان در خانه.
- ناتوانی در ادرار کردن اگر کسی پشت در توالت منتظر باشد.
- داشتن اضطراب حین احساس نیاز برای رفتن به دستشویی.
- محدود کردن مصرف مایعات برای کاهش نیاز به دفع ادرار.
- این افراد از مسافرت رفتن و شرکت در رویدادهای اجتماعی اجتناب می‌کنند.
سرطان مثانه یا مجاری ادراری
رشد تومور سرطانی که موجب انسداد مجاری ادراری یا مثانه میشود نیز می‌تواند باعث ایجاد تاخیر در شروع ادرار شود. در این حالت، تومور موجب توقف جریان ادرار شده و برای تخلیه مثانه به فشار بیشتری نیاز خواهد بود. اما به طور کلی، تاخیر در شروع ادرار صرفا به معنای ابتلا به سرطان نیست. تشخیص ابتلا به سرطان نیز توسط متخصص انکولوژی و پس از انجام معاینات کامل و آزمایشات مختلف انجام میشود.
علائم
نشانه‌ها و علائم وجود تومور سرطانی در مثانه یا مجاری ادراری عبارتند از:
- هماچوری یا وجود خون در ادرار (ادرار خونی) که باعث میشود رنگ ادرار به رنگ قرمز روشن باشد. گاهاً رنگ ادرار نیز طبیعی بوده و وجود خون در ادرار فقط در آزمایشگاه تشخیص داده میشود.
- تکرر ادراری
- دفع ادرار همراه با درد
- کمر درد
درمان
درمان سرطان مثانه و مجاری ادراری ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- عمل جراحی، برای برداشتن سلول‌های سرطانی
- شیمی درمانی مثانه (شیمی درمانی داخل مثانه)، برای درمان سرطان‌های محدود به پوشش مثانه که احتمال عود بیماری یا پیشرفت به مرحله بالاتر در آنها وجود دارد.
- شیمی درمانی کل بدن (شیمی درمانی سیستمیک)، برای افزایش شانس بهبودی در افرادی که جراحی برداشتن مثانه داشته یا زمانی که به عنوان گزینه درمانی، نمی‌توان جراحی انجام داد.
- پرتودرمانی یا رادیوتراپی، برای از بین بردن سلول‌های سرطانی. این روش غالبا در مواردی که جراحی گزینه درمانی یا روش مطلوبی نبوده استفاده میشود.
- ایمنی درمانی یا ایمونوتراپی، بمنظور تحریک سیستم ایمنی بدن برای مبارزه با سلول‌های سرطانی که هم فقط در مثانه و هم در کل بدن انجام میشود.
اختلالات سیستم عصبی و آسیب‌های عصبی
بیماری‌های مختل کننده سیستم عصبی یا آسیب‌های عصبی نیز می‌توانند باعث بروز اختلال در عملکرد مثانه و جریان ادرار شود. آسیب‌های عصبی ممکن است طی شرایط زیر رخ دهند:
- تصادفات
- سکته
- مادرزادی (از بدو تولد)
- دیابت
- عفونت مغزی یا نخاعی
- تاثیرات نامطلوب بیهوشی
بیماری مولتیپل اسکلروزیس (ام اس) و سایر اختلالات درگیر کننده سیستم عصبی نیز می‌توانند موجب بروز آسیب‌های عصبی شوند. روش درمانی و علائمی که بیمار تجربه می‌کند نیز بسته به علت ایجاد کننده عارضه تاخیر در شروع ادرار، در هر مورد بسیار متفاوت خواهند بود.
برای عارضه تاخیر در شروع ادرار چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟
اگر به طور مداوم و مکرر دچار تاخیر در شروع ادرار هستید، باید به پزشک مراجعه کنید. پزشک به تعیین علت اصلی مشکل کمک کرده و مناسب‌ترین روش درمانی را برای کاهش علائم توصیه خواهد کرد.
در برخی موارد، تاخیر در شروع ادرار ممکن است نشان دهنده ابتلا به بیماری باشد که نیاز اورژانسی به درمان پزشکی دارد. از این‌رو، در صورت داشتن علائم زیر حین تجربه تاخیر در شروع ادرار، باید فورا به پزشک مراجعه کنید:
- استفراغ
- تب
- لرز
- مورمور شدن
- کمر درد
همچنین، اگر اصلاً قادر به دفع ادرار نباشید نیز باید فوراً به پزشک مراجعه کنید که به این حالت، احتباس ادراری گفته میشود. اگر این عارضه سریعاً درمان نشود، می‌تواند کاملاً جدی و خطرناک باشد.
نحوه تشخیص عارضه تاخیر در شروع ادرار
برای تشخیص علت اصلی ایجاد کننده عارضه تاخیر در شروع ادرار یا سایر مشکلات مربوط به دفع ادرار، پزشک احتمالا کار خود را با بررسی سوابق پزشکی و گرفتن شرح حال از بیمار شروع خواهد کرد، که شامل پرسش سوالات زیر از شما میشود:
- چه مدتی است که دچار تاخیر در شروع ادرار شده‌اید.
- این مشکل تدریجا یا به طور ناگهانی ایجاد شده است.
- آیا جریان ادرار شما ضعیف شده است.
- آیا عواملی باعث تسکین یا بدتر شدن علائم شما می‌شوند.
همچنین، ممکن است پزشک در مورد سایر مشکلات یا بیماری‌هایی که دارید و یا داروها و مکمل‌های مصرفی شما نیز سوالاتی بپرسد.
پزشک ممکن است یک یا چند آزمایش نیز برای کمک به تعیین علت دقیق علائم شما تجویز کند. برای مثال، ممکن است از شما نمونه ادرار نیز به منظور ارزیابی در آزمایشگاه گرفته شود.
حتی ممکن است آزمایش سواب مجرای ادرار نیز انجام شود. در برخی موارد، ممکن است نیاز باشد که لوله ظریف و انعطاف پذیری بنام کاتتر در داخل مجرای ادرار وارد شود تا پزشک بتواند نمونه ادرار را مستقیماً از مثانه جمع آوری کند.
همچنین، ممکن است پزشک یک یا چند نمونه از تست‌های یورودینامیک زیر را نیز انجام دهد:
- آزمایش جریان ادرار یا یوروفلومتری: که حجم و سرعت جریان ادرار دفع شده حین تخلیه مثانه را اندازه گیری می‌کند.
- آزمایش فشار جریان ادرار که طی آن از طریق یک کاتتر فشار داخل مثانه را اندازه گیری کرده و سپس آنرا با سرعت جریان دفع ادرار مقایسه می‌کنند.
- تست یورودینامیک ویدئویی یا تصویری که طی آن مایع مخصوصی بوسیله کاتتر وارد مثانه میشود تا از روند پر شدن و تخلیه مثانه تصویربرداری شود.
اگر بیمار مرد باشد، ممکن است پزشک معاینه پروستات یا معاینه مقعدی (رکتوم) را انجام دهد. همچنین، ممکن است نیاز باشد تا از طریق سونوگرافی یا سایر فناوری‌های تصویربرداری، از پروستات شما عکسبرداری شود.
نکات مراقبتی برای کنترل تاخیر در شروع ادرار
اقدامات خود مراقبتی که می‌توان انجام داد عبارتند از:
- الگوی ادراری خود را ثبت کرده و آنرا به پزشک خود اطلاع دهید.
- به ناحیه تحتانی شکم (زیر ناف و بالای استخوان شرمگاهی) گرما اعمال کنید. مثانه در این ناحیه قرار داشته و اعمال گرما موجب شل شدن عضلات و کمک به دفع ادرار میشود.
- برای کمک به تخلیه کامل مثانه، می‌توانید مثانه خود را کمی فشار داده یا ماساژ دهید.
- برای تحریک دفع ادرار، می‌توانید از دوش گرفتن با آب گرم استفاده کنید.
سخن پایانی
عارضه تاخیر در شروع ادرار یا تاخیر در دفع ادرار، جزو مشکلات شایع و غالبا آزاردهنده بوده که افراد متعددی آنرا تجربه می‌کنند. با اینکه این عارضه عمدتا نگران کننده نبوده اما در کل می‌تواند زندگی روزمره و آسایش فرد را تحت تاثیر خود قرار دهد. از این‌رو، درک و شناخت بهتر علل احتمالی ایجاد کننده این عارضه اعم از هایپرپلازی خوش خیم پروستات، عفونت دستگاه ادراری یا اختلالات سیستم عصبی، می‌تواند به درمان موثر این بیماری کمک کند. برای افرادی که به طور مکرر و مداوم دچار علائم این عارضه بوده یا علائم آنها تشدید و بدتر شده، معاینه و ارزیابی پزشکی و ارائه درمان مناسب می‌تواند موجب تسکین و بهبودی عملکرد مثانه شود. علاوه بر این موارد، تغییر سبک زندگی و آموزش تکنیک‌های رفتاری نیز می‌توانند برای مدیریت این عارضه موثر واقع شوند.
پرسش‌های متداول
آیا عارضه تاخیر در شروع ادرار قابل درمان است؟
درمان عارضه تاخیر در شروع ادرار، بسته به علت ایجاد کننده می‌تواند شامل تجویز دارو برای تسکین علائم ناشی از بزرگ‌شدگی پروستات یا تجویز آنتی بیوتیک برای درمان هر گونه عفونت باشد. از طرفی برای درمان موثر باید حتما تمام داروهای تجویزی را مطابق دستور پزشک خود مصرف کنید.
تاخیر در شروع ادرار در زنان نشانه چیست؟
در زنان، تاخیر در شروع ادرار می‌تواند ناشی از اختلال عملکرد مثانه باشد. این اصطلاح دربر گیرنده تمامی شرایطی است که موجب هماهنگی ضعیف بین مجرای ادرار و عضلات مثانه می‌شوند. از این‌رو، عضلات کف لگن حین دفع ادرار به طور ناقص و غیر کامل شل می‌شوند.
آیا اضطراب و تنش روحی می‌تواند باعث تاخیر در شروع ادرار شود؟
استرس، اضطراب و تنش روحی می‌تواند شروع جریان ادرار را برای فرد دشوارتر کند. اضطراب ناشی از این امر نیز می‌تواند موجب تشدید و بدتر شدن تنش و نگرانی فرد شود. برخی شرایط نیز موجب تحریک عارضه shy bladder یا سندرم مثانه خجالتی در برخی از افراد میشود.
چگونه خروجی ادرار خود را افزایش دهیم؟
- حفظ تحرک بدنی و داشتن فعالیت جسمانی. عدم فعالیت جسمانی می‌تواند موجب احتباس ادراری شود.
- انجام تمرینات کگل (ورزش مختص تقویت عضلات لگن).
- انجام مدیتیشن. عصبی بودن و داشتن تنش روانی می‌تواند باعث بروز تکرر ادرار در برخی مردان شود.
- ادرار کردن در دو مرحله (Double Voiding) را امتحان کنید. مثانه را در یک مرحله تخلیه نکنید و جریان ادرار به صورت ارادی قطع کرده و پس از چند لحظه مجددا برای تخلیه کامل مثانه اقدام کنید.
چه ویتامین‌هایی باعث افزایش طبیعی جریان ادرار می‌شوند؟
مصرف مکمل‌های ویتامین D راهی ساده و موثر برای بهبود عملکرد مثانه می‌باشد.
آیا افتادگی رحم می‌تواند باعث بروز عارضه تاخیر در شروع ادرار شود؟
ضعیف شدن عضلات یا بافت‌های همبند لگن می‌تواند به افتادگی راست‌روده یا پرولاپس رکتوم و افتادگی رحم (فشار رحم به ناحیه واژن) منجر شود، که هر دوی این عوامل می‌توانند موجب بروز احتباس ادرار و تاخیر در شروع ادرار شوند.
